Την Τετάρτη 20 Μαρτίου 2019, και ώρα 12:33 ακριβώς, μαθητές από τη Β΄ και τη Γ΄ τάξη και των δύο Αρσακείων Γυμνασίων Ψυχικού επανέλαβαν το περίφημο πείραμα τού Ερατοσθένη για τον υπολογισμό τής ακτίνας τής Γης. Συγκεκριμένα, οι μαθητές μέτρησαν το μήκος τής σκιάς ενός κατακόρυφου χάρακα και λαμβάνοντας υπόψη την απόσταση από τον Ισημερινό (και άρα και τής γωνίας πρόσπτωσης των ηλιακών ακτίνων), υπολόγισαν την ακτίνα τής Γης.
Το συγκεκριμένο πείραμα συγκαταλέγεται μεταξύ των 10 πιο όμορφων επιστημονικών πειραμάτων στην ιστορία τής Φυσικής.
Η δράση, που συνδιοργανώθηκε από τα Εργαστηριακά Κέντρα Φυσικών Επιστημών (Ε.Κ.Φ.Ε.) Σερρών, Πιερίας, Λακωνίας, Κω και Θεσπρωτίας, με την υποστήριξη τού Ινστιτούτου Αστρονομίας Αστροφυσικής Διαστημικών Εφαρμογών και Τηλεπισκόπησης (Ι.Α.Α.Δ.Ε.Τ.), τού Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών (Ε.Α.Α.), τού Υπουργείου Παιδείας Έρευνας και Θρησκευμάτων και τής Πανελλήνιας Ένωσης Υπεύθυνων Ε.Κ.Φ.Ε. (ΠΑΝΕΚΦΕ), έχει ως κύριο στόχο την προσέλκυση τού ενδιαφέροντος των μαθητών μέσω τής ανάδειξης τής αξίας τού πειράματος και των βιωματικών και ομαδοσυνεργατικών εκπαιδευτικών τεχνικών.

Στη δράση συμμετείχαν περίπου 20.000 μαθητές από 650 Σχολεία από όλη την Ελλάδα, οι οποίοι  πραγματοποίησαν μετρήσεις με την καθοδήγηση των καθηγητών τους και απόλαυσαν μια δραστηριότητα εξαιρετικού ενδιαφέροντος μέσω τής ανταλλαγής δεδομένων και τής διαθεματικής προσέγγισης.
Κατά τη διαδικασία των παρατηρήσεων, των μετρήσεων και των υπολογισμών οι μαθητές ασχοληθήκαν με γνωστικές διαδικασίες αρκετών σχολικών μαθημάτων, όπως η Φυσική, η Γεωγραφία, τα Μαθηματικά, η Πληροφορική κ.ά.
Υπεύθυνοι καθηγητές ήταν οι φυσικοί των Α΄ και Β΄ Αρσακείων Γυμνασίων Ψυχικού κ. Βασιλάκη, Γεωργίου, Καλοκαιρινού, Μεταλληνός και Μιχόπουλος.

Μπορείτε να δείτε τις μετρήσεις των μαθητών πατώντας εδώ
Λίγα λόγια για το Πείραμα τού Ερατοσθένη
Ο Ερατοσθένης (3ος π.Χ. αιώνας) ήταν διευθυντής τής μεγάλης Βιβλιοθήκης τής Αλεξάνδρειας, όπου σε έναν πάπυρο διάβασε ότι το μεσημέρι τής 21ης Ιουνίου (θερινό ηλιοστάσιο) στα νότια όρια τής πόλης Συήνη (Ασσουάν) οι κατακόρυφοι στύλοι δεν ρίχνουν καθόλου σκιά και ο Ήλιος καθρεφτίζεται ακριβώς στον πυθμένα ενός πηγαδιού (δηλαδή, βρίσκεται στο ζενίθ τού τόπου).
Ο Ερατοσθένης, λοιπόν, διερωτήθηκε εάν συμβαίνει το ίδιο ταυτόχρονα και σε μια άλλη πόλη πχ. στην Αλεξάνδρεια. Όμως στην Αλεξάνδρεια κατά την ίδια ημέρα και ώρα οι κατακόρυφοι στύλοι έριχναν σκιά.
Αν η Γη ήταν επίπεδη οι κατακόρυφοι στύλοι στις δυο πόλεις θα ήταν παράλληλοι και θα έπρεπε και οι δυο να ρίχνουν σκιά.

Αφού, λοιπόν, αυτό δεν αληθεύει, τι μπορεί να συμβαίνει;
Την απάντηση έδωσε ο Ερατοσθένης υποστηρίζοντας ότι η επιφάνεια τής Γης δεν είναι επίπεδη αλλά σφαιρική.

Αυτό το συμπέρασμα είναι, προφανώς, θεμελιώδους σημασίας και επιπλέον επέτρεψε στον Ερατοσθένη να προσδιορίσει την ακτίνα και το μήκος τής περιφέρειάς τής Γης.

Πραγματικά, από το μήκος τής σκιάς υπολογίζεται αμέσως η διαφορά των γεωγραφικών πλατών των δύο πόλεων, ίση περίπου με 7 μοίρες.
Επειδή η απόσταση των δύο πόλεων ήταν γνωστή από αφηγήσεις βηματιστών (φημολογείται δε ότι ο ίδιος ο Ερατοσθένης μίσθωσε βηματιστές για τη μέτρησή της) και ίση περίπου με 800 Km, η περιφέρεια τής Γης υπολογίστηκε ίση με 40.000 Km.
Την εύστοχη αυτή απάντηση έδωσε ο Ερατοσθένης χρησιμοποιώντας ως μόνα εργαλεία ράβδους, μάτια, πόδια, και το μυαλό του με απλότητα σκέψης και επινοητικότητα.
Το λάθος στον υπολογισμό ήταν μόνο 2%, γεγονός που καθιστά τον υπολογισμό τού Ερατοσθένη ένα πραγματικά αξιοσημείωτο επίτευγμα που πραγματοποιήθηκε πριν από 2,5 χιλιετίες.

Άρα, ο Ερατοσθένης ήταν ο πρώτος αρχαίος επιστήμονας που μέτρησε τις διαστάσεις τού πλανήτη Γη, γι' αυτό και θεωρείται δημιουργός τής Μαθηματικής Γεωγραφίας.

Η 20ή Μαρτίου (εαρινή Ισημερία) και η 23η Σεπτεμβρίου (φθινοπωρινή Ισημερία) μπορούν να χαρακτηριστούν ως η αρχή τής Άνοιξης και τού Φθινοπώρου, αντίστοιχα.
Στις συγκεκριμένες ημερομηνίες ο Ήλιος βρίσκεται ακριβώς πάνω από τον ισημερινό τής Γης, με αποτέλεσμα η νύχτα και η ημέρα να έχουν ίση διάρκεια σε οποιοδήποτε σημείο τής επιφάνειας τής Γης.
Τις ημέρες αυτές είναι, λοιπόν, μια καλή ευκαιρία να επαναλάβουμε το πείραμα του Ερατοσθένη, επειδή γνωρίζουμε τον τόπο όπου ο Ήλιος ρίχνει τις ακτίνες του κατακόρυφα.

• 
•