Έργο του Νικολάου Γύζη, ενός από τους κορυφαίους ζωγράφους της νεώτερης Ελλάδας, που γεννήθηκε την 1η Μαρτίου του 1842 στην Τήνο.

Το "Κρυφό Σχολειό" έχει αποτελέσει θέμα έρευνας των ιστορικών τις τελευταίες δεκαετίες. Θρύλος,μύθος ή ιστορική αλήθεια; "Κρυφό” ή φανερό, σε συνθήκες αντίξοες ή σε πλήρη ελευθερία, το ελληνικό "σχολειό" είναι πάντα εδώ. Μάρτυρες η γλώσσα μας και ο πολιτισμός.

Όταν τελειώσαμε, ο καθένας έμεινε στη γωνιά του, χωρίς να τολμάμε να κοιτάξουμε ο ένας τον άλλον. Δεν έχουμε καθρέφτη για να δούμε το πρόσωπό μας, αλλά ο καθρέφτης βρίσκεται απέναντί μας, η όψη μας αντανακλάται σε εκατό μελανιασμένα πρόσωπα, σε εκατό ρυπαρές και αξιοθρήνητες μαριονέτες. Μεταμορφωθήκαμε ήδη σε φαντάσματα, ίδια μ' εκείνα που είδαμε χθες.

Τότε, για πρώτη φορά, συνειδητοποιήσαμε ότι η γλώσσα μας δεν έχει τις λέξεις για να εκφράσει αυτή την ύβρι, την εκμηδένιση του ανθρώπου. Σαν προικισμένοι με την ενορατική ικανότητα των προφητών είδαμε την πραγματικότητα: είμαστε στον πάτο. Πιο κάτω δεν γίνεται να πάμε: δεν μπορούμε να σκεφτούμε αθλιότερη ύπαρξη από τη δική μας. Τίποτα πια δεν μας ανήκει: μάς στέρησαν τα ρούχα, τα παπούτσια, τα μαλλιά μας• εάν μιλήσουμε δεν θα μας ακούσουν, και εάν μας άκουγαν δεν θα μας καταλάβαιναν. Θα μας στερήσουν και τ' όνομά μας: κι αν θέλουμε να το κρατήσουμε, θα πρέπει να βρούμε τη δύναμη μέσα μας, τη δύναμη να το σώσουμε και μαζί μ' αυτό να σώσουμε κάτι από μας, απ' αυτό που υπήρξαμε.
[...]

Περισσότερα...