Τα παραμύθια άρχιζαν παλιά με τη φράση «Κόκκινη κλωστή δεμένη, στην ανέμη τυλιγμένη…». Η Επανάσταση του 1821 δεν είναι παραμύθι αλλά ιστορικό γεγονός. Αυτό που μας συνδέει με τους αγωνιστές του ’21 είναι μια κλωστή, κόκκινη κι αυτή. Έχει το χρώμα του αίματος και της ελευθερίας. Η 25η Μαρτίου είναι η μέρα του Ευαγγελισμού της Παναγίας και η επέτειος της Επανάστασης. Αυτή την περίοδο η φύση ξυπνάει και βάζει τα καλά της. Τα χελιδόνια επιστρέφουν. Τα παιδιά βγάζουν τον «Μάρτη», την κόκκινη και χρωματιστή κλωστή, από τα χέρια τους και την αφήνουν στα δέντρα, για να την πάρουν τα χελιδόνια και να χτίσουν τις φωλιές τους. Την κλωστή του ’21 πρέπει και ‘μείς να την κρατάμε στην ψυχή μας. Κι όταν έρθουν τα δικά μας χελιδόνια, τα παιδιά μας και τα παιδιά των παιδιών μας, να τους την παραδώσουμε για να χτίσουν τις φωλιές τους και να φέρουν την άνοιξη στην πατρίδα μας. Άλλωστε παράδοση δεν μόνο είναι αυτό που παραλαμβάνουμε, αλλά αυτό που θα παραδώσουμε.
201 χρόνια μετά από την Επανάσταση του 1821... Ο Πόλεμος είναι πάλι παντού. Βιώνουμε τις επιπτώσεις ενός πολέμου στη χώρα απ’ όπου ξεκίνησε η φλόγα της Επανάστασης. Στην Οδησσό της Ουκρανίας η Φιλική Εταιρεία άναψε τη φλόγα. Η φλόγα αυτή θα είναι πάντα αναμμένη όσο θα υπάρχουν λαοί που μάχονται για ελευθερία. Μια φλόγα που μας διδάσκει ότι ο πόλεμος είναι κακός, αλλά η δουλεία χειρότερη. Είναι η τελευταία καταφυγή για κάθε λαό που θέλει ειρήνη κι ελευθερία. Γι’ αυτούς τους λαούς ο Παλαμάς έπλεξε το εγκώμιο: «Τι κι αν του πολέμου το χορό χορεύω, γονατιστός ειρήνη εσέ λατρεύω». Αυτά όμως πρέπει να τα γνωρίζουμε. Διότι η λήθη απομακρύνει από την αλήθεια.
Γι’ αυτό το ’21 -πλην άλλων πολλών- μάς διδάσκει πως για να επαναστατούμε πρέπει πρώτα να μορφωθούμε. Οι αγωνιστές λίγο μετά από την ελευθερία, ζήτησαν και δημοκρατία με το κίνημα του Συντάγματος το 1843. Επαναστατούμε για να κάνουμε καλύτερα, όχι χειρότερα τα πράγματα. «Γιατί κ' η αναρχία, ομοιάζει την σκλαβιά, να ζούμε σαν θηρία, είν' πλιο σκληρή φωτιά», τραγουδά ο Ρήγας στον «Θούριο». Το ’21 μας διδά-σκει επίσης πόσο σημαντική είναι η συνέχεια της κόκκινης κλωστής του «παραμυθιού» που λέγεται ελευθερία. Χάρη στους Δασκάλους τους Γένους οι ραγιάδες θυμήθηκαν ότι είναι Έλληνες και συνειδητοποίησαν τον αγώνα τους ως συνέχεια του αγώνα των Βυζαντινών κατά των Οθωμανών, αλλά και του αγώνα των Αρχαίων κατά των Περσών. Πίστευαν ότι κι αυτοί, σαν νέοι Σαλαμινομάχοι, πολεμούσαν για την ελευθερία τους εναντίον των Οθωμανών που κι αυτοί, όπως οι Πέρσες, έρχονταν από την Ανατολή. Γι’ αυτό και πολλοί εξ αυτών προσφωνούσαν τους Τούρκους Περσιάνους. Αλλά κι όσα γράφει ο Κοραής στο «Σάλπισμα Πολεμιστήριον» μόνο Έλληνες κατά το πνεύμα και την ψυχή θα μπορούσαν να τα αποδεχθούν: «Πολεμήσατε λοιπόν, ω μεγαλόψυχα και γενναία τέκνα των παλαιών Ελλήνων όλοι ομού ενωμένοι τους βαρβάρους της Ελλάδος τυράννους. Ο κόπος είναι μικρός παραβαλλόμενος με την δόξα, η οποία θέλει σάς εξισώσει με τους ήρωας του Μαραθώνος, της Σαλαμίνος, των Πλαταιών, των Θερμοπυλών, τους ακαταμαχήτους προγόνους σας». Ιδιαίτερο ήταν το αρχαιοελληνικό πάθος των ναυτικών, που οι πλείστοι ήσαν αρβανιτόφωνοι και οι οποίοι έδιναν στα πλοία και στα παιδιά τους αρχαιοελληνικά ονόματα: «Άρης», «Θεμιστοκλής», «Αγαμέμνων» κ.λπ. Ο Κων. Κανάρης, για παράδειγμα, είχε δώσει στους γυιους του ακόλουθα αρχαιοελληνικά ονόματα: Νικόλαος, Θεμιστοκλής, Θρασύβουλος, Μιλτιάδης, Λυκούργος, Αριστείδης!

Και ήταν τόση η ψυχική δύναμη και το αγωνιστικό σθένος που έδινε αυτή η αίσθηση της συνέχειας, ώστε οι Έλληνες, σε όλη την έκταση του Ελληνισμού, να καταγάγουν άθλους ισάξιους των Θερμοπυλομάχων. Γι’ αυτούς γράφει ο Σολωμός:
«Ὦ τρακόσιοι, σηκωθεῖτε
καὶ ξανάλθετε σέ μας·
τὰ παιδιά σας θέλ' ἰδεῖτε
πόσο μοιάζουνε μέ σας.»
Ο Παπαφλέσσας, ξεκινώντας για το Μανιάκι, είπε στα παλληκάρια του ότι θα δώσουν «λεωνίδειον μάχην». Οι αυτοθυσίες, ο ηρωισμός και τα ολοκαυτώματα συγκίνησαν τις φιλελεύθερες ψυχές στον πλανήτη και δημιουργήθηκε το φιλελληνικό κίνημα, μοναδικό στην ιστορία. Στο Παρίσι υπάρχει σταθμός του μετρό με το όνομα Μπότσαρης, στις ΗΠΑ πόλη με το όνομα Υψηλάντης, στην Κριμαία της Ουκρανίας υπάρχει Λειβαδιά από τον Λάμπρο Κατσώνη! Άνθρωποι απ’ όλη τη γη συνεπαρμένοι από τον ηρωισμό μας και το δίκιο του Αγώνα έρχονταν να πολεμήσουν στο πλευρό μας ή μάς υπερασπίζονταν στις πατρίδες τους. Από τη Γαλλία: Σατωβριάνδος, Πουκεβίλ, Ουγκώ, Βερανζέρος, Φωριέλ, Φαβιέρος. Από την Ιταλία: Σανταρόζα και Γκαλλίνα. Από τη Γερμανία: Γκαίτε, Μίλλερ, Λουδοβίκος της Βαυαρίας, ο γυιος του ο Όθων, Θείρσιος και Νόρμαν. Από τις ΗΠΑ: ο πρόεδρος Μονρόε, ο γιατρός Χάου. Ο Ζαν Πιέρ Μπουαγιέ, πρόεδρος της Αϊτής. Από την Ελβετία: ο Εϋνάρδος και ο Ιωάννης-Ιάκωβος Μάγερ που σκοτώθηκε στην Έξοδο. Από την Αγγλία οι Πέρσι Σέλλεϋ, Γ. Κάνινγκ, Στάνχοπ, Τσωρτς, Άστιγξ και Γόρδων. Ο Λόρδος Μπάυρον...
Ο Κολοκοτρώνης στον Άγγλο πλοίαρχο Χάμιλτον, που του πρότεινε να συμβιβαστούν οι Έλληνες με τους Τούρκους και η Αγγλία να μεσιτεύσει, απάντησε: «Ο βασιλεύς μας (εννοεί τον Κωνσταντίνο τον Παλαιολόγο!) εσκοτώθη, καμία συνθήκη δεν έκαμε, η φρουρά του είχε παντοτινό πόλεμο με τους Τούρκους και δύο φρούρια ήτον πάντοτε ανυπότακτα». Και ο Χάμιλτον απορημένος ρώτησε: «ποια είναι η φρουρά του, ποια είναι τα φρούρια;», για να πάρει την εξής περήφανη απάντηση: «Η φρουρά του βασιλέως μας είναι οι λεγόμενοι «Κλέφται», τα φρούρια η Μάνη και το Σούλι και τα βουνά». Το αδούλωτο ασυμβίβαστο φρόνημα και ο έρωτας ελευθερίας είναι η κοινή συνείδηση που αφύπνισε κι ένωσε τότε ανθρώπους από κάθε φυλή και θρήσκευμα στον Αγώνα. Είναι η κοινή ελληνική συνείδηση, σαν αυτή που απέκτησαν όσοι φιλέλληνες αγωνίστηκαν για την Ελλάδα και οι οποίοι, μετά την Επανάσταση, παρέμειναν στην Ελλάδα. Αυτοί, όσο και οι απόγονοί τους, καθώς και οι απόγονοι πολλών Βαυαρών, όσοι παρέμειναν στην Ελλάδα, αποτέλεσαν ένα ισχυρό κράμα Ελλήνων, που έγινε ακόμη ισχυρότερο με τη συμμετοχή τους σε όλους τους εθνικούς αγώνες και σε όλη την πολιτιστική δραστηριό-τητα του τόπου μας. Πραγματώθηκε έτσι, κατά κάποιον τρόπο, το όραμα του Ρήγα:
«Στην πίστιν του καθ' ένας, ελεύθερος να ζη,
στην δόξαν του πολέμου, να τρέξωμεν μαζί.
Βουλγάροι κι' Αρβανήτες, Αρμένιοι και Ρωμιοί,
Αράπηδες και άσπροι, με μια κοινήν ορμή.»

Χάρη στην αρετή και την τόλμη που δίνει σε κάθε λαό το πάθος για λευτεριά θα μπορούμε πάντα να λέμε ό,τι είπε κι ο «αμόρφωτος» Μακρυγιάννης: «Πάμε… να βρούμε το γερο-Σωκράτη, τον Πλάτωνα, τον Θεμιστοκλή, τον λεβέντη Λεωνίδα, και να τους ειπούμε τις χαροποιές είδησες, ότι αναστήθηκαν οι απόγονοί τους, όπου ήταν χαμένοι και σβησμένοι από τον κατάλογο της ανθρωπότητας».
Πάντοτε και τώρα, όταν κάποιος λαός κινδυνεύει να σβηστεί από τον κατάλογο της ανθρωπότητας, η μόνη σωτηρία του είναι η παιδεία. Δεν είναι τυχαίο ότι πολλά από τα μέλη της Φιλικής Εταιρείας, μετά από την Επανάσταση, έγιναν μέλη της Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας συνεχίζοντας τον αγώνα από το μετερίζι της εκπαίδευσης. Είχαν καλά καταλάβει πως έπρεπε να παραδώσουν αυτή την κόκκινη κλωστή του «παραμυθιού» του 1821 στα νέα παιδιά, για να γνωρίζουν πώς οι δούλοι γίνονται ελεύθεροι.
Ο Γιάννης Ρίτσος γράφει:
«Και πάντα απ’ το Θεό μας
Μια κλωστή μονάχα μας χωρίζει
Που τύφλωση και θάνατο
Σημαίνει αν θα την κόψεις.»

Την κλωστή, λοιπόν, που μας συνδέει με το 1821, τον Λεωνίδα, τον Παλαιολόγο, τους Βαλκανικούς, το Έπος του ’40, τον αγώνα της ΕΟΚΑ, το Πολυτεχνείο και τους φιλελεύθερους αγώνες άλλων λαών πρέπει να την κρατήσουμε. Δεν πρέπει να κοπεί το πιο αληθινό «παραμύθι» της Ιστορίας, η Ελευθερία.

Γιάννης Καργάκος
Φιλόλογος του Β’ Αρσακείου Λυκείου Ψυχικού

Η εικόνα: από πίνακα του Ν. Εγγονόπουλου
"Ὦ τρακόσιοι, σηκωθεῖτε... τὰ παιδιά σας θέλ' ἰδεῖτε, πόσο μοιάζουνε μέ σας."

25η Μαρτίου 2022