Πανηγυρικός λόγος από την κ. Ευγενία Κυριαζοπούλου, Φιλόλογο Καθηγήτρια του Αρσακείου Γενικού Λυκείου Ψυχικού
“Και εσείς, λοιπόν, να θεωρήσετε θεμέλιο της ευτυχίας την ελευθερία και θεμέλιο της ελευθερίας τη δυνατή ψυχή` κι έτσι μη δειλιάζετε μπροστά στους κινδύνους της μάχης.”
“……. μη περιοράσθε τους πολεμικούς κινδύνους”
αναφέρει με την Ολύμπια ρητορική του δεινότητα ο Περικλής, προτρέποντας τους Αθηναίους του 431 π.Χ. να υπερασπισθούν το μεγαλείο της Αθηναϊκής πολιτείας, αποκρούοντας τις αλλεπάλληλες επιθέσεις των αντιπάλων τους. Και μέσα από τα λόγια αυτά, που φθάνουν σε μας ως μια βαρειά εθνική παρακαταθήκη, φυλαγμένη καλά, τόσους αιώνες τώρα στο κείμενο του μεγαλύτερου ιστορικού της αρχαιότητας, του Θουκυδίδη, αναδύεται διαυγής/αποκαλυπτική η προσωπικότητα του ήρωα στην ολότητά της.
Ο ήρωας, δηλαδή, όπως ο στοχαστικός λόγος του Επιταφίου περιγράφει, ο πολεμιστής που διακρίνεται στο πεδίο της μάχης, δεν είναι ένα ετεροκατευθυνόμενο ον, ένα απλό εκτελεστικό όργανο, που αναγκάζεται να υπακούσει στις εντολές των ανωτέρων του. Αντίθετα είναι ο άνθρωπος, που καθοδηγούμενος από τη δύναμη της ψυχής του, την “ευψυχία”, λυτρωμένος από τη στείρα ατομικότητα, τις σκοπιμότητες και τα συμφέροντα της στιγμής, μετουσιώνει τον εξωτερικό καταναγκασμό σε εσωτερική πειθαρχία. Μετατρέπει με το αδούλωτο φρόνημά του τις υποδείξεις της πολιτείας σε επιταγές της ίδιας της ψυχής του. Δε λειτουργεί φοβούμενος την αυστηρότητα των νόμων ή την αυταρχικότητα των αρχόντων, αλλά με γνώμονα την ηθική του συνείδηση και με βαθειά επίγνωση του χρέους του προς την πόλη στην οποία ζει.
Γι’ αυτό και η θυσία του στο πεδίο της μάχης είναι η πιθανή απόληξη μιας ενσυνείδητης, υπεύθυνης επιλογής αυτού του ακέραιου ανθρώπου, αυτού του ενεργού πολίτη, ο οποίος υπερασπιζόμενος τα ιδεώδη της πατρίδας του καταθέτει την ίδια του την ύπαρξη (“τον κάλλιστον έρανον”) στο βωμό των αρχών, που διέπουν τη ζωή του, ως μέλους μια συντεταγμένης πολιτείας.
