Τη φετινή χρονιά τα Αρσάκεια-Τοσίτσεια Σχολεία της Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας κλείνουν 180 χρόνια ζωής από την ίδρυσή τους το έτος 1836. Σε καιρούς δύσκολους έρχονται να χαρούν και να γιορτάσουν. Τι άραγε; Καθώς η πυκνωμένη μνήμη συναντά την παρουσία και το όραμα που αδιάκοπα συνυφαίνεται στα Σχολεία μας, έρχονται να γιορτάσουν την αναμέτρησή τους με τον χρόνο.Μάλλον δεν υπάρχει πιο αινιγματικός σύντροφος, πιο διφορούμενος εχθρός αλλά και πιο αδέκαστος κριτής στη ζωή του ανθρώπου από τον χρόνο. Οι άνθρωποι, για να συμφιλιωθούν κάπως μαζί του και να τον τιθασεύσουν, επινόησαν την καταμέτρησή του σε λεπτά, ώρες, μήνες, χρόνια κι αιώνες. Όμως αυτός, ο «πανδαμάτωρ χρόνος» που όλα τα αφανίζει, δεν σκιάζεται ούτε κλονίζεται από τις μετρήσεις... Στέκει πάντα εκεί κυρίαρχος, να διαφεντεύει τη ζωή του ανθρώπου και να την ορίζει αδυσώπητα. Λένε πως ο σοφός βασιλιάς Σολομώντας[2], για να μη λησμονεί την παντοκρατορία του χρόνου και το εφήμερο του ανθρώπου, είχε δώσει εντολή στους χρυσοχόους του να σκαλίσουν πάνω στα δαχτυλίδια που φορούσε το επίγραμμα «όλα θα περάσουν».
Κι όμως, δεν χάνονται όλα ούτε περνούν και αφανίζονται! Ο βιωμένος χρόνος, όταν σμιλεύεται με όραμα και μεράκι, αφήνει ίχνος ψυχικό και αποτύπωμα καρδιακό που παραμένει και, όταν χρειάζεται, επιστρέφει. Γι’ αυτό κι ανάμεσα στο 1836 και το 2016 υπάρχει μια διαχρονική σχέση αιτίου και αιτιατού. Το ρίγος φωτισμένων ανθρώπων, όπως ο Ιωάννης Κοκκώνης, ο Γεώργιος Γεννάδιος και ο Μισαήλ Αποστολίδης, συντονισμένο με το ρίγος αγωνιστών του ’21, όπως ο Κολοκοτρώνης, ο Μακρυγιάννης και ο Νικηταράς, ήταν αυτό που –σε καιρούς πολύ πιο δύσκολους από τους δικούς μας, μην το ξεχνάμε!– τους συνεπήρε για να οραματιστούν και να ιδρύσουν, με τη σωτήρια συνδρομή των εθνικών ευεργετών, του Απόστολου Αρσάκη και του ζεύγους Μιχαήλ και Ελένης Τοσίτσα, τη Φιλεκπαιδευτική Εταιρεία. Το ρίγος αυτό είναι που, μέχρι σήμερα, διαπερνά και συγκινεί τα βήματα όλων όσων (δασκάλων, μαθητών, γονέων και αποφοίτων) έχουμε συνδεθεί με τα Αρσάκεια-Τοσίτσεια Σχολεία· από τον Πρόεδρο, καθηγητή Γεώργιο Μπαμπινιώτη, και τα μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου της Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας, τους εκπαιδευτικούς, τους μαθητές και τους γονείς τους, μέχρι και τους απόφοιτους. Διαβαίνοντας όλοι μαζί, σμιλεύουμε τον χρόνο, προσηλωμένοι στον ίδιο προσανατολισμό: στη διακονία και την προσφορά παιδείας για τον τόπο.
Ψέμα δεν είναι πως αυτός ο τόπος περιέχει και υποδεικνύει έναν ιδιαίτερο τρόπο να σταθείς απέναντι στον χρόνο. Γιατί, μόνο σμιλεύοντας τον χρόνο με λεπτότητα και σύνεση, αποφεύγεις καθετί που απλώς γυαλίζει κι επιδεικνύεται. Μόνο σμιλεύοντας τον χρόνο με μετριοπάθεια και νηφαλιότητα, σου χαρίζεται η πατίνα του, η ομορφιά να ωριμάζεις ηθικά και να παλιώνεις αισθητικά. Τότε είναι που η νεότητα, με τη γνησιότητα της δίψας της, προστρέχει και θησαυρίζει από τη συντροφιά σου. Τότε είναι που ακόμη κι ο χρόνος κοντοστέκεται στην αυθεντικότητα της καλαισθησίας σου και δεν σε προσπερνά. Τότε –και μόνο τότε– είναι που ο χρόνος επιζητεί τη φιλία σου· γιατί μπορείς και τολμάς, χωρίς να επαίρεσαι· γιατί –απλά και μόνο– έπραξες το οφειλόμενο.
[1] Ο τίτλος από το ομώνυμο βιβλίο του Αντρέι Ταρκόφσκι (Νεφέλη 1987), όπως και η φωτογραφία από την ταινία του «Τα παιδικά χρόνια του Ιβάν» (1962).
[2] Είναι ο ίδιος βασιλιάς και ποιητής του Ἐκκλησιαστῆ με το θλιμμένο πρελούδιο «ματαιότης ματαιοτήτων, τὰ πάντα ματαιότης».
