Η μαθήτρια τής Β΄ τάξης τού Αρσακείου Γενικού Λυκείου Ψυχικού (Κλασικού) Σταματίνα Ευαγγελίδη βραβεύθηκε στον Διαγωνισμό Ερμηνευτικής Ανάγνωσης Λογοτεχνικών Κειμένων των Κολλεγίων Αθηνών και Ψυχικού, με θέμα: «Η ποίηση τής Κικής Δημουλά», στις 9 Μαρτίου 2021.
Στη Σταματίνα απονεμήθηκε το δεύτερο βραβείο, ενώ απέσπασαν πολύ θετικά σχόλια για την άρτια παρουσία, την ευαισθησία και την πολύ προσεγμένη επιλογή και προσέγγιση των ποιημάτων τόσο η βραβευθείσα Σταματίνα Ευαγγελίδη όσο και η επίσης συμμετέχουσα συμμαθήτριά της Χρυσάνθη Χαραλαμπίδου.
Την ευθύνη για την προετοιμασία και διδασκαλία των μαθητριών είχαν αναλάβει οι καθηγήτριες κ. Έλενα Κορρέ, Δήμητρα Πορτάρη και Μαρία-Άννα Μπενέκου.
Η προσωπογραφία τής ποιήτριας Κικής Δημουλά, η οποία κοσμεί το παρόν κείμενο έχει φιλοτεχνηθεί από μαθητές τής Α΄ τάξης στο πλαίσιο τού μαθήματος των Εικαστικών, με υπεύθυνο καθηγητή τον κ. Παπουτσάκη.
Ακολουθούν κείμενα των δύο μαθητριών με τις εντυπώσεις και τις σκέψεις τους, καθώς και τα ποιητικά κείμενα τής Κικής Δημουλά τα οποία ανέγνωσαν οι μαθήτριες.
Σταματίνα Ευαγγελίδη:
«Είχα τη μεγάλη χαρά και τιμή να συμμετάσχω και να εκπροσωπήσω και εγώ το σχολείο μας στον Διαγωνισμό Εκφραστικής Ανάγνωσης των Λογοτεχνικών Κειμένων, που διοργανώνει το Κολλέγιο Αθηνών και Ψυχικού, με αφιέρωμα φέτος στην πολυβραβευμένη ποιήτριά μας Κική Δημουλά. Η συνάντηση αυτή, αν και διαδικτυακή, αποτέλεσε όχι μόνο ένα ευχάριστο και δημιουργικό διάλειμμα στη μονότονη πραγματικότητα τής τηλεκπαίδευσης, αλλά και μια αφορμή για να έρθουμε σε επαφή με την τέχνη και την ποίηση. Κατανοήσαμε, μάλιστα, τα βαθύτερα νοήματα και μηνύματα των έργων της, καθώς και την ίδια την ποιήτρια, η οποία νιώθω ότι παραμένει ζωντανή μέσα από όλα τα ποιήματά της. Η διάκριση αυτή αποτελεί αφενός μια προσωπική κατάκτηση, ενώ είμαι ιδιαιτέρως υπερήφανη που ταυτόχρονα ακούστηκε το σχολείο μας, διότι η συμβολή και η αρωγή των καθηγητών μου έπαιξε σημαντικό ρόλο στη βράβευσή μου, τους οποίους και ευχαριστώ θερμά. Είμαι ευγνώμων, λοιπόν, που παρά τις δυσμενείς συνθήκες η συνάντηση αυτή πραγματοποιήθηκε προσθέτοντας χρώμα και φως στην ασπρόμαυρη καθημερινότητα μας."
Για την Κική Δημουλά, την πολυβραβευμένη ποιήτρια τής Β΄ Μεταπολεμικής Γενιάς, ο Τίτος Πατρίκιος σημειώνει:
«Μπορώ λοιπόν να πω ότι με τα ποιήματά της έδωσε έναν ιδιαίτερο τόνο στα καθημερινά συναισθήματα. Ακόμα και στις καθημερινές πληγές που μας δίνει η ζωή. Και το έκανε με τέτοιο τρόπο ώστε οι πληγές να αποκτούν υπόσταση, να περνούν στον αναγνώστη, να γίνονται δικές του και έτσι να τις ξεπερνά ο ίδιος. Η Κική Δημουλά ήταν δημοφιλής, χωρίς εξωποιητικούς τρόπους. Ήταν η δύναμη των ποιημάτων της που άγγιζε τον αναγνώστη και έτσι εκείνος αισθανόταν την ανάγκη να τα μεταδώσει σε κάποιον άλλον, να γίνει πολλαπλός, να γίνει «οι αναγνώστες». Από την άποψη τού γραψίματος, η μεγάλη της προσφορά ήταν ότι έδωσε υπόσταση στα αφηρημένα ουσιαστικά, στις αφηρημένες ιδέες».
Το πρώτο ποίημα με τίτλο «Σαν να διάλεξες» ανήκει στην ποιητική συλλογή «Η εφηβεία τής Λήθης».
Η ποιήτρια, σε β΄ πρόσωπο, απευθύνεται στον καθένα από εμάς. Μας καλεί σε έναν διάλογο εξομολόγησης, σε μια αναμέτρηση με τα πράγματα, με το προσωπικό κόστος των δικών μας κάθε φορά επιλογών.
«Σαν να διάλεξες»
"Παρασκευή είναι σήμερα θα πάω στη λαϊκή
να κάνω έναν περίπατο στ’ αποκεφαλισμένα περιβόλια
να δώ την ευωδιά της ρίγανης
σκλάβα σε ματσάκια.
Πάω μεσημεράκι που πέφτουν οι τιμές των αξιώσεων
βρίσκεις το πράσινο εύκολο
σε φασολάκια κολοκύθια μολόχες και κρινάκια.
Aκούω εκεί τι θαρρετά εκφράζονται τα δέντρα
με την κομμένη γλώσσα των καρπών
ρήτορες σωροί τα πορτοκάλια και τα μήλα
και παίρνει να ροδίζει λίγη ανάρρωση
στις κιτρινιάρικες παρειές
μιας μέσα βουβαμάρας.
Σπάνια να ψωνίσω. Γιατί εκεί σου λένε διάλεξε.
Eίναι ευκολία αυτή ή πρόβλημα; Διαλέγεις και μετά
πώς το σηκώνεις το βάρος το ασήκωτο
που έχει η εκλογή σου.
Eνώ εκείνο το έτυχε τι πούπουλο. Στην αρχή.
Γιατί μετά σε γονατίζουν οι συνέπειες.
Aσήκωτες κι αυτές. Kατά βάθος είναι σαν να διάλεξες.
Tο πολύ ν’ αγοράσω λίγο χώμα. Όχι για λουλούδια.
Για εξοικείωση.
Eκεί δεν έχει διάλεξε. Eκεί με κλειστά τα μάτια."
Το δεύτερο ποίημα με τίτλο «Στη μάνα μου» ανήκει στην ποιητική συλλογή «Επί τα ίχνη».
Με φόντο το μπαλκόνι, αποδίδονται, με τόνο νοσταλγικό, ξεθωριασμένες πινελιές τού θαμπού βιογραφικού κάδρου τής ηρωίδας.
Μια μάνα ήσυχη. Η φθορά τού χρόνου αισθητή και έντονα διακριτή στον ψυχικό της κόσμο.
Η ίδια έχει «αποσυρθεί» διακριτικά πλέον από τη ζωή. Καθώς, όμως, το σούρουπο σιμώνει αποτολμά να αναπολήσει το παρελθόν, μετανιώνοντας για τις χαμένες ευκαιρίες τής ζωής της…
«Στη μάνα μου»
"Το σπίτι
κοιτάζει τον δημόσιο δρόμο
και τη θάλασσα
με λογική τεσσάρων παραθύρων,
χαμογελώντας στερεότυπα
μ' ένα πλατύ πορτοκαλί
μπαλκόνι.
Σ' αυτό το μπαλκόνι
σ' αυτό το χαμόγελο
τ' απογεύματα, η μάνα μου
το δυσανάγνωστό της πρόσωπο
εκθέτει.
Ο χρόνος το συνέγραψε
χωρίς έξαρση
από νύχτα σε νύχτα
σε γλώσσα πόνου ρέουσα
γεμίζοντας
κατεβατά φθοράς.
Κι ούτε ένα λάθος γέλιου.
Κάθεται
άκρη άκρη στην καρέκλα
να μην επιβαρύνει το απόγευμα
μ' όλο το βάρος της κατάκοιτης καρδιάς της,
ίσα ίσα να υπάρχει
σταματημένη μέσα στη ζωή της
από μιάν άπνοια τύχης,
ίσα ίσα για ν΄αντέξει τώρα
της έκπληξής της το σπασμό:
"Υπάρχουν θάλασσες
καράβια νευρικά
που σπρώχνουν λύσεις
στο ανεμπόδιστο;
Και άνεμοι που ξεριζώνουνε τα στάσιμα;
Κι αυτά τα εύληπτα που πίνει χρώματα
το αλκοολικό απόγευμα
υπάρχουν;" Δεν το 'ξερε.
Δεν το 'ξερε η ζωή της.
Τώρα
αποτολμά μιά κίνηση παράξενη:
λίγο το σώμα ρίχνει εμπρός,
το ξαναφέρνει πίσω,
βαριά κωπηλασία μνήμης κάνει,
γιαλό γιαλό τα δάκρυά της.
Σιγά σιγά
απόγευμα, πρόσωπο και μπαλκόνι
από το σούρουπο υποσκάπτονται.
Το σχήμα τους παραφρονεί.
Σε χώρο θάμπους κλείνονται
να μην μπορούν να μπουν άλλο τα μάτια μας.
Νυχτώνει."
Συκιά, καλοκαίρι 1961
Χρυσάνθη Χαραλαμπίδου:
"Στον διαγωνισμό ερμηνευτικής ανάγνωσης λογοτεχνικών κειμένων με θέμα «Η ποίηση τής Κικής Δημουλά» έλαβαν μέρος 77 μαθητές από πλήθος σχολείων τής Αττικής, ανάμεσα στους οποίους βρισκόμουν εγώ και η αγαπημένη μου φίλη και συμμαθήτρια Σταματίνα Ευαγγελίδη. Θα ήθελα να μοιραστώ τα όμορφα συναισθήματα που ένιωσα κατά τη διάρκεια τής διεξαγωγής του, αλλά και κατά την ανακοίνωση των νικητών, καθώς τη δεύτερη θέση κατέλαβε η προαναφερθείσα, ταλαντούχα μαθήτρια του Αρσακείου Κλασικού Λυκείου Ψυχικού, Σταματίνα Ευαγγελίδη.
Αρχικά, θα ήταν σημαντικό να αναφερθεί πως η συγκεκριμένη εκδήλωση, στάθηκε αφορμή για εμένα και όλους τους συμμετέχοντες να γνωρίσουμε καλύτερα μια γυναίκα-σύμβολο για την ελληνική ποίηση και πολιτισμική κληρονομιά, την αείμνηστη Κική Δημουλά. Μέσα από την ανάγνωση πολλών ποιημάτων της, επιλεγμένων από τους διαγωνιζόμενους μαθητές ήρθαμε σε επαφή με την προσωπικότητα και τον τρόπο γραφής της, ανακαλύπτοντας στοιχεία του εαυτού μας στα έργα της και, γενικότερα, ερχόμενοι ένα βήμα πιο κοντά στον κόσμο τής ποίησης.
Επιπροσθέτως, μέσα από ένα αφιέρωμα για την ποιήτρια γνωρίσαμε καλύτερα την ίδια, αντλώντας πληροφορίες για τη ζωή και τη σταδιοδρομία της. Ιδιαίτερης σημασίας, ακόμη, ήταν η υπερηφάνεια που αισθάνθηκα κατά την ανακοίνωση των αποτελεσμάτων, όταν δηλαδή άκουσα το όνομα τής φίλης μου στη δεύτερη θέση. Τότε, ήταν η στιγμή που έπαψε να με ενδιαφέρει το γεγονός πως δεν προκρίθηκα και με κατέκλυσε το συναίσθημα τής χαράς. Ένιωσα πως είχα κερδίσει!
Το πιστεύω πως τελικά κέρδισα. Μπορεί να μην έλαβα κάποιο βραβείο, μπορεί το δικό μου όνομα να μην ακούστηκε, αλλά εγώ ξέρω πως βγήκα κερδισμένη. Κι αυτό, γιατί επιβεβαίωσα για ακόμη μια φορά στον εαυτό μου, πως η ουσία δεν βρίσκεται στον προορισμό, αλλά στο ταξίδι. Κι αν κόμη δεν έφτασα ποτέ στο "νησί τής νίκης", έζησα ένα από τα ωραιότερα ταξίδια της ζωής μου!"
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Η επιλογή τού ποιήματος έγινε από τη συλλογή τής Κικής Δημουλά «Το λίγο τού κόσμου»(1971), όπου η ποιητική της γραφή είναι ήδη αποκρυσταλλωμένη. Πρόκειται για ποίηση εσωτερικού χώρου που ξεκινάει από το ασήμαντο και το καθημερινό, γυμνή από κάθε έκδηλη συναισθηματική φόρτιση, η οποία ωστόσο λειτουργεί βάσει μηχανισμών «πολλαπλασιαστικής ευαισθησίας».
Στο ακόλουθο ποίημα μιλάει για και με τη λύπη της με λέξεις καθημερινές, που με την αναδόμηση και την αιφνίδια ανατροπή γίνονται ποιητικές· μιλάει με ασοβάρευτη απλή γλώσσα για πολύ σοβαρά πράγματα, για τον έρωτα, για τη γυναικεία ψυχολογία, για τη ζωή και τον θάνατο.
ΠΗΓΕΣ:
• Τάκης Καρβέλης, Η ποίηση τής «πολλαπλασιαστικής ευαισθησίας» και τής «λυρικής αφαίρεσης», Δεύτερη ανάγνωση, Δοκίμια Αθήνα 1984, Καστανιώτης
• Χρ. Αργυροπούλου, "Φιλολογική διαδρομή στην ανθολογημένη ποίηση τής Κ. Δημουλά”, Φιλολογική, 18, 2000, σελ. 40-41
Η ΠΕΡΙΦΡΑΣΤΙΚΗ ΠΕΤΡΑ
"Μίλα.
Πὲς κάτι, ὁτιδήποτε.
Μόνο μὴ στέκεις σὰν ἀτσάλινη ἀπουσία.
Διάλεξε ἔστω κάποια λέξη,
ποὺ νὰ σὲ δένει πιὸ σφιχτὰ
μὲ τὴν ἀοριστία.
Πές:
«ἄδικα»,
«δέντρο»,
«γυμνό».
Πές:
«θὰ δοῦμε»,
«ἀστάθμητο»,
«βάρος».
Ὑπάρχουν τόσες λέξεις ποὺ ὀνειρεύονται
μιὰ σύντομη, ἄδετη, ζωὴ μὲ τὴ φωνή σου.
Μίλα.
Ἔχουμε τόση θάλασσα μπροστά μας.
Ἐκεῖ ποὺ τελειώνουμε ἐμεῖς
ἀρχίζει ἡ θάλασσα.
Πὲς κάτι.
Πὲς «κῦμα», ποὺ δὲν στέκεται.
Πὲς «βάρκα», ποὺ βουλιάζει
ἂν τὴν παραφορτώσεις μὲ προθέσεις.
Πὲς «στιγμή»,
ποὺ φωνάζει βοήθεια ὅτι πνίγεται,
μὴν τὴ σῴζεις,
πὲς
«δὲν ἄκουσα».
Μίλα.
Οἱ λέξεις ἔχουν ἔχθρες μεταξύ τους,
ἔχουν τοὺς ἀνταγωνισμούς:
ἂν κάποια ἀπ᾿ αὐτὲς σὲ αἰχμαλωτίσει,
σ᾿ ἐλευθερώνει ἄλλη.
Τράβα μία λέξη ἀπ᾿ τὴ νύχτα
στὴν τύχη.
Ὁλόκληρη νύχτα στὴν τύχη.
Μὴ λὲς «ὁλόκληρη»,
πὲς «ἐλάχιστη»,
ποὺ σ᾿ ἀφήνει νὰ φύγεις.
Ἐλάχιστη
αἴσθηση,
λύπη
ὁλόκληρη
δική μου.
Ὁλόκληρη νύχτα.
Μίλα.
Πὲς «ἀστέρι», ποὺ σβήνει.
Δὲν λιγοστεύει ἡ σιωπὴ μὲ μιὰ λέξη.
Πὲς «πέτρα»,
ποὺ εἶναι ἄσπαστη λέξη.
Ἔτσι, ἴσα ἴσα,
νὰ βάλω ἕναν τίτλο
σ᾿ αὐτὴ τὴ βόλτα τὴν παραθαλάσσια."
Από τη συλλογή "Το λίγο τού κόσμου" (1971)
διαγωνισμός