Με μεγάλη επιτυχία και συμμετοχή εκπαιδευτικών δημοσίων και ιδιωτικών σχολείων της δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης και των φιλολόγων των Αρσακείων-Τοσιτσείων Σχολείων της Αθήνας και της Πάτρας πραγματοποιήθηκε η Ημερίδα Ιστορίας με θέμα «Η αξιοποίηση των πηγών στη διδασκαλία του μαθήματος της Ιστορίας» που συνδιοργάνωσαν η Φιλεκπαιδευτική Εταιρεία και το Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών.
Σκοπός της ημερίδας ήταν να αναδειχθούν η σημασία και οι δυνατότητες προσέγγισης της ιστορικής γνώσης μέσα από ποικίλες πηγές, προκειμένου η διδασκαλία του μαθήματος της Ιστορίας να ενδυναμωθεί ως προς το επιστημονικό της υπόβαθρο.
Η επόπτρια των Σχολείων τής Φ.Ε. κ. Βασιλική Παπαπέτρου-Μουρσελά
Τα θέματα που παρουσιάστηκαν στην Ημερίδα ήταν:
1. «Το Βυζάντιο και η Μεσαιωνική Ευρώπη μέσα από το βλέμμα των πηγών (12ος-14ος αιώνας)» (Σοφία Μεργιαλή-Σαχά, Αναπλ. Καθηγήτρια Ιστορίας του Βυζαντινού Κράτους, ΕΚΠΑ, Νικολέττα Γιαντσή-Μελετιάδη, Αναπλ. Καθηγήτρια Μεσαιωνικής Ιστορίας της Δύσεως, ΕΚΠΑ).
2. «Ο ελληνικός κόσμος κατά την περίοδο της βενετοκρατίας (1204-1797). Θεσμοί, ιδέες, ταυτότητες» (Αναστασία Παπαδία-Λάλα, Καθηγήτρια Ιστορίας Νέου Ελληνισμού από τον 13ο αι. έως την Ελληνική Επανάσταση, ΕΚΠΑ).
3. «Ο ελληνικός κόσμος κατά την Τουρκοκρατία και οι τομές της Επανάστασης» (Μαρία Ευθυμίου, Καθηγήτρια Ιστορίας Νέου Ελληνισμού από τον 13ο αι. έως την Ελληνική Επανάσταση, ΕΚΠΑ).
4. «Πηγές για τη διδασκαλία της Ιστορίας της Νεότερης Τέχνης: Ακανθώδες ακόμα ζήτημα;» (Δημήτρης Παυλόπουλος, Αναπλ. Καθηγητής Ιστορίας της Τέχνης, ΕΚΠΑ).
5. «Πηγές της Σύγχρονης Ιστορίας: ευκαιρίες και διλήμματα» (Ευάνθης Χατζηβασιλείου, Καθηγητής Ιστορίας του Μεταπολεμικού Κόσμου, ΕΚΠΑ).
Κατά την έναρξη της Ημερίδας ο Πρόεδρος της Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας καθηγητής Γεώργιος Μπαμπινιώτης απηύθυνε χαιρετισμό και παρουσίασε τους λόγους που καθιστούν απαραίτητη την οργάνωση μιας Ημερίδας Ιστορίας με θέμα τη διδασκαλία από τις πηγές, δεδομένου, όπως τόνισε ότι η ανάγκη της καλλιέργειας της κριτικής σκέψης των μαθητών είναι σήμερα, περισσότερο από ποτέ άλλοτε, απαραίτητη σε ένα Σχολείο που επενδύει στην ποιοτική εκπαίδευση των παιδιών.
Ο Πρόεδρος του Τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, καθηγητής Ευάνθης Χατζηβασιλείου, αναφέρθηκε στην ανάγκη ενίσχυσης της κριτικής σκέψης των μαθητών, η οποία και αποτελεί ισχυρό όπλο στην αντιμετώπιση του παραπλανητικού λόγου της εποχής. Στην εισήγησή του αναφέρθηκε στην ανάγκη «έντιμης χρήσης» των πηγών της σύγχρονης ιστορίας σε μια εποχή που οι πηγές αυτές είναι απεριόριστες, ενώ παρουσίασε σύγχρονες πολυτροπικές πηγές (κινηματογράφο, λογοτεχνία, σύγχρονα τραγούδια) με τις οποίες μπορεί ο εκπαιδευτικός να διεγείρει το μαθησιακό ενδιαφέρον του σύγχρονου μαθητή, δεδομένου ότι τα έργα αυτά παρέχουν αυθόρμητα και με φυσικότητα πολυάριθμες πληροφορίες για θεσμούς, ιδεολογίες και κοινωνικές συνθήκες μιας εποχής σχετικά σύγχρονης που μπορεί όμως να είναι άγνωστη στους νέους μαθητές (όπως είναι η περίοδος του Ψυχρού Πολέμου ή οι δεκαετίες αστικοποίησης της σύγχρονης Ελλάδας).
Η κ. Σοφία Μεργιαλή-Σαχά, Αναπλ. Καθηγήτρια Ιστορίας του Βυζαντινού Κράτους, ΕΚΠΑ, στην εισήγησή της, εξήγησε τι είναι οι πηγές και αναφέρθηκε στην τυπολογία των ιστορικών πηγών και στις προϋποθέσεις για την επιστημονική προσέγγισή τους, καθώς και στα βασικά έργα από τα οποία μπορούν οι εκπαιδευτικοί να αντλήσουν σημαντικές ιστορικές πληροφορίες. Παράλληλα, παρουσίασε δείγματα πηγών που δείχνουν τη στάση των βυζαντινών απέναντι στην παιδεία σε μια περίοδο κατά την οποία το βυζαντινό κράτος συρρικνωνόταν σταδιακά μέσα στο αντίξοο διεθνές περιβάλλον. Η χρήση των χαρτών και των κειμενικών μαρτυριών, μεταξύ άλλων πρωτογενών πηγών, ανέδειξαν τις δυνατότητες που έχει ο σύγχρονος εκπαιδευτικός να διεγείρει το ενδιαφέρον των μαθητών για μια ιστορική περίοδο που φωτίζεται μάλλον αποσπασματικά από τα σύγχρονα σχολικά εγχειρίδια.
Η κ. Νικολέττα Γιαντσή-Μελετιάδη, Αναπλ. Καθηγήτρια Μεσαιωνικής Ιστορίας της Δύσεως, ΕΚΠΑ, στην εισήγησή της παρουσίασε καλλιτεχνικά έργα του μεσαίωνα, κείμενα και σύγχρονα βίντεο μέσα από τα οποία αναδεικνύεται η δυνατότητα μιας εποχής, που εσφαλμένα θεωρείται σκοτεινή, να διεγείρει το συναίσθημα των σύγχρονων μαθητών μέσα από τις ιδεολογικές καινοτομίες που σε εκείνη την εποχή ανέτελλαν αργά αλλά σταθερά. Παρουσίασε την επίδραση των έργων του Μεσαίωνα στον σύγχρονο άνθρωπο και αναφέρθηκε ιδιαίτερα σε αντιλήψεις του μεσαίωνα για τη σχέση πολιτικής και θρησκευτικής εξουσίας, για τη θέση της γυναίκας, για την έννοια της πόλης. Τέλος κατέθεσε προσωπικές ερευνητικές εμπειρίες από την προσπάθεια να βρεθούν και να διαβαστούν πρωτότυπα μεσαιωνικά κείμενα.
Η κ. Αναστασία Παπαδία-Λάλα, Καθηγήτρια Ιστορίας Νέου Ελληνισμού από τον 13ο αι. έως την Ελληνική Επανάσταση, ΕΚΠΑ, στην εισήγησή της έθεσε το ιστορικό πλαίσιο της βενετοκρατίας και του περίπλοκου συστήματος διοίκησης που αναπτύχθηκε στον ελληνικό χώρο, χάρη όμως στο οποίο διασώθηκαν πολυάριθμες πηγές. Παρουσίασε πηγές που δείχνουν πώς εξελίχθηκαν οι έννοιες Έλλην, Ρωμηός, Γραικός καθώς και πηγές που καταδεικνύουν τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του πολιτεύματος, της εκκλησίας, του φεουδαρχικού δικαίου και των κοινωνικών τάξεων κατά την εποχή της βενετοκρατίας. Τέλος αναφέρθηκε στην ανάπτυξη του πολιτισμού όπως αυτός αποτυπώνεται στη λογοτεχνία, την εικονογραφία και την αρχιτεκτονική της εποχής, παρουσιάζοντας αντίστοιχες πρωτογενείς πηγές.
Η κ. Μαρία Ευθυμίου, Καθηγήτρια Ιστορίας Νέου Ελληνισμού από τον 13ο αι. έως την Ελληνική Επανάσταση, ΕΚΠΑ, παρουσίασε το ιστορικό πλαίσιο μέσα στο οποίο αναδείχθηκαν οι Σελτζούκοι Τούρκοι ως κυρίαρχοι της Ανατολής, καθώς και τους διοικητικούς μηχανισμούς που χρησιμοποίησαν για να μπορέσουν να εδραιώσουν την εξουσία τους στη νεοσχηματιζόμενη εκτενή Οθωμανική αυτοκρατορία. Μέσα από πρωτογενείς ιστορικές μαρτυρίες και έγγραφα ανέδειξε τον ρόλο της αστικής τάξης στην εξέλιξη του ελληνικού έθνους, τον ρόλο της παιδείας και του θεσμού της τοπικής αυτοδιοίκησης των Ελλήνων στα χρόνια της Τουρκοκρατίας. Ιδιαίτερα αναφέρθηκε σε πηγές που βοηθούν τον μελετητή στην κατανόηση της διοίκησης, της φορολογίας και στον ρόλο της εκκλησίας, αλλά και σε πηγές που καταγράφουν τις κοινωνικές αντιλήψεις και λαϊκές δοξασίες της εποχής.
Ο κ. Δημήτρης Παυλόπουλος, Αναπλ. Καθηγητής Ιστορίας της Τέχνης, ΕΚΠΑ, παρουσίασε στην εισήγησή του τα πρώτα βήματα της θεμελίωσης της Ιστορίας της Τέχνης από τα χρόνια του Lorenzo Ghiberti (1378-1455) και των μεταγενέστερων Giorgio Vasari (1511-1574), Karel von Mander (1548-1606), Johann Joachim Winckelmann (1717-1768), Carl Friedrich von Ruhmor (1785-1843) και Karl Schnaase (1798-1875). Παράλληλα αναφέρθηκε στην εξέλιξη της Ιστορίας της Τέχνης και της κριτικής της τέχνης στον ελληνικό χώρο με παραδείγματα από έργα τέχνης, κείμενα, άρθρα εφημερίδων. Παρουσίασε ενδεικτικά έργα του Σπυρίδωνος Λάμπρου, του Φώτη Γιοφύλλη, του Χρύσανθου Χρήστου, του Νίκου Ζία, του Στέλιου Λυδάκη, του Άλκη Χαραλαμπίδη και του Δημήτρη Παυλόπουλου, από τα οποία μπορούν οι σύγχρονοι εκπαιδευτικοί να αντλήσουν πολυάριθμες πληροφορίες και κείμενα πηγών προκειμένου να διδάξουν με τρόπο εποπτικό κεφάλαια σύγχρονης τέχνης.
Το υλικό της Ημερίδας θα αναρτηθεί προσεχώς στη διεύθυνση: https://piges.arsakeio.gr/
ημερίδα