Η Αγγελική Ασημάκη, απόφοιτη 1997 του Β΄ Αρσακείου-Τοσιτσείου Λυκείου Εκάλης, είναι Senior Lecturer in Cardiac Morphology and Sudden Death, στη St George’s Medical School του Λονδίνου. Μιλήσαμε μαζί της για το φαινόμενο του αιφνίδιου θανάτου σε νεαρές ηλικές, τη δουλειά της, την πορεία της ζωής της και την Ελλάδα.
Αγαπητή κ. Ασημάκη, ευχαριστούμε θερμά για τον χρόνο που μας διαθέτετε για μια συζήτηση μαζί σας μετά την πρόσφατη βράβευσή σας από το Greek International Women Awards στον τομέα Θετικών Επιστημών (Science and Technology).
Αγαπώ βαθύτατα το σχολείο μου, γι’ αυτό με μεγάλη μου χαρά και για χάρη τού Αρσακείου αφιερώνω λίγο από τον χρόνο μου, αν και θεωρώ ότι η θέση μου και ο ρόλος μου είναι στο νοσοκομείο και όχι να παραχωρώ συνεντεύξεις.
Ας ξεκινήσουμε από την αρχή. Ποια ήταν η πορεία σας μετά την αποφοίτησή σας από το B΄ Αρσάκειο-Τοσίτσειο Λύκειο Εκάλης;
Αρχικά να πω πως είναι μεγάλη μου τιμή ότι τελείωσα το Αρσάκειο! Ξεκίνησα τις σπουδές μου στο University of London, όπου έμεινα συνολικά 7 χρόνια. Στο 2ο έτος τού διδακτορικού μου μου δόθηκε η ευκαιρία να πάω στη Βοστόνη και να μαθητεύσω κοντά σε έναν καρδιακό παθολογοανατόμο για 4 μήνες. Η τετράμηνη αυτή μετεκπαίδευση εξελίχθηκε σε 2 χρόνια, ενώ παράλληλα μου δόθηκε η δυνατότητα να κάνω και την ειδικότητά μου στη Βοστόνη και στη συνέχεια να διδάξω στο πανεπιστήμιο. Έτσι η παραμονή μου εκεί κράτησε τελικά 11 χρόνια! Σήμερα με βρίσκετε στο Λονδίνο, όπου αισθάνομαι ότι μάλλον επέστρεψα μόνιμα, στη θέση τής επίκουρης καθηγήτριας με αντικείμενο τον αιφνίδιο θάνατο και τη μορφολογία τής καρδιάς στο St George’s Medical School, την Ιατρική Σχολή τού Πανεπιστημίου τού Λονδίνου. Το κύριο αντικείμενό μου είναι ο αιφνίδιος θάνατος, που επηρεάζει κυρίως άτομα κάτω των 35 ετών.
Στα 10 χρόνια μου ήθελα να γίνω γιατρός, επειδή είχα διαβάσει την «Πανούκλα» τού Καμύ και ήθελα να ασχοληθώ με τροπικές ασθένειες.
Σε ποια ειδικότητα τής Ιατρικής ανήκει αυτό το αντικείμενο;
Ανήκει στην καρδιακή παθολογοανατομία. Στην ιατρική ξεκινάς γνωρίζοντας πολύ λίγα για τα πάντα και ειδικεύεσαι για να γνωρίζεις τα πάντα για μια απειροελάχιστη λεπτομέρεια. Σε αυτό το σημείο ακριβώς βρίσκομαι. Για να καταλάβετε, οι περισσότεροι δεν γνωρίζουν καν ότι υπάρχει η ειδικότητά μου! Η κλασική δουλειά τού παθολογοανατόμου ξεκινάει με τον θάνατο τού ανθρώπου. Ο παθολογοανατόμος είναι αυτός που όλος ο κόσμος γνωρίζει ως ιατροδικαστή, του οποίου αντικείμενο είναι να βρει το αίτιο τού θανάτου.
Η δική σας εξειδίκευση πού διαφοροποιείται;
Στις περισσότερες περιπτώσεις θανάτου ατόμων κάτω των 35 ετών η αιτία που τον προκαλεί δεν είναι εμφανής. Όταν ο κλασικός παθολογοανατόμος κάνει την ιατροδικαστική τομή για να δει από τι πέθανε ένας νέος 20 ετών παίζοντας μπάσκετ, δεν θα μπορέσει να δώσει κάποια εξήγηση στους γονείς του. Το νοσοκομείο στο οποίο εργάζομαι είναι το μοναδικό στο Ηνωμένο Βασίλειο στο οποίο εξετάζονται περιπτώσεις θανάτου χωρίς εμφανή αιτία κάτω των 35 ετών. Σε όλες αυτές τις περιπτώσεις, που είναι περίπου 1.000-1.200 τον χρόνο, όπου και αν συμβούν, η καρδιά αφαιρείται και έρχεται για έλεγχο σ’ εμάς, που είμαστε το Εθνικό Κέντρο Αναφοράς.
Σε τι συνίσταται ο καρδιολογικός έλεγχος μετά τον θάνατο;
Κόβοντας την καρδιά σε πολύ-πολύ μικρά κομμάτια, μπορούμε να την υποβάλουμε σε πολύ εξειδικευμένα τεστ και να τη μελετήσουμε κάτω από το μικροσκόπιο για να βρούμε το ακριβές αίτιο τού θανάτου. Γιατί μας ενδιαφέρει κάτι τέτοιο; Όχι μόνο για να δώσουμε μια απάντηση στην οικογένεια τού θανόντος, ώστε να γνωρίζει την αιτία τού θανάτου, αλλά επειδή οι περισσότερες ασθένειες που σε σκοτώνουν σε αυτή την ηλικία είναι κληρονομικές. Η στατιστική μάς λέει ότι αν ένα παλληκάρι πεθάνει στα 20 χρόνια του από ένα νόσημα «με ένα παράξενο όνομα», υπάρχει 50% πιθανότητα οι εξ αίματος συγγενείς του να έχουν την ίδια δαμόκλειο σπάθη πάνω από το κεφάλι τους. Είναι σημαντικό, λοιπόν, να μπορώ να δώσω πολύ σαφή διάγνωση, ώστε όλοι οι συγγενείς να απευθυνθούν σε καρδιολόγο και να ελεγχθούν για τον ίδιο λόγο.
Στην ιατρική ξεκινάς γνωρίζοντας πολύ λίγα για τα πάντα και ειδικεύεσαι για να γνωρίζεις τα πάντα για μια απειροελάχιστη λεπτομέρεια.
Στην Ελλάδα τα παιδιά και οι νέοι, πριν ξεκινήσουν κάποιο άθλημα, πρέπει κάνουν καρδιογράφημα. Από την εμπειρία σας, πιστεύετε ότι είναι επαρκής αυτή η εξέταση;
Το καρδιογράφημα θα μπορούσε να είναι αρκετό, αν όμως ο γιατρός ξέρει να το διαβάσει. Δεν είναι λίγα δυστυχώς τα περιστατικά για τα οποία υπάρχουν ενδείξεις ότι ένας νέος πάσχει από καρδιολογικό νόσημα, δηλαδή παρουσιάζει ταχυκαρδίες ή αρρυθμίες, κάνει καρδιολογικό έλεγχο χωρίς ο γιατρός να διαπιστώνει ευρήματα και τελικά, έναν χρόνο μετά, πεθαίνει. Αν αυτό το καρδιογράφημα είχε φτάσει στα δικά μας χέρια, θα μπορούσαμε να διαγνώσουμε ότι παρουσιάζει πρόβλημα και αυτός ο νέος θα μπορούσε να ζήσει εφόσον θα είχε υποβληθεί σε περισσότερες και πιο εξειδικευμένες εξετάσεις. Μία από αυτές είναι το holter ρυθμού, ο καρδιογράφος 24 ή 48 ωρών. Στην απλή καρδιολογική εξέταση βλέπουμε την εικόνα μόνο για 10 δευτερόλεπτα. Θα μπορούσε επίσης να κάνει υπερηχογράφημα, ηλεκτροφυσιολογική μελέτη, μαγνητική τομογραφία καρδιάς και, αν διαπιστώναμε ότι κινδυνεύει να πεθάνει, θα έβαζε απινιδωτή. Είναι προφανές ότι κανένα σύστημα υγείας δεν μπορεί υποστηρίξει τέτοιον έλεγχο για κάθε παιδί που κάνει γυμναστική στο σχολείο. Αυτό που χρειάζεται είναι οι γιατροί να έχουν κατάλληλη ειδίκευση, ώστε να μπορούν να εντοπίσουν πολύ μικρές αλλαγές στο καρδιογράφημα και να ψάξουν παραπάνω μόνο συγκεκριμένες περιπτώσεις.
Έχετε πει ότι «με ένα χάδι στο μάγουλο βρίσκουμε ένα πρόβλημα στην καρδιά»! Τι εννοείτε;
Υπάρχουν περίπου 50 αιτίες από τις οποίες μπορεί κάποιος να πεθάνει σε τόσο μικρή ηλικία. Κάποιες από αυτές στα μάτια ενός καρδιακού παθολογοανατόμου είναι εμφανείς. Πριν καν βάλω την καρδιά στο μικροσκόπιο, με μακροσκοπική εξέταση και μόνο σε ολόκληρο το όργανο τής καρδιάς μπορώ να διακρίνω αλλοιώσεις και να δώσω διάγνωση. Υπάρχουν όμως καρδιές που φθάνουν εδώ και είναι απόλυτα φυσιολογικές, τόσο που όσες μικροσκοπικές εξετάσεις και να κάνω δεν μπορώ να διαγνώσω αιτία θανάτου. Σε αυτές τις περιπτώσεις ο μόνος τρόπος που έχουμε για να διαπιστώσουμε τι συνέβη είναι να εξετάσουμε τους συγγενείς. Ξεκινάμε λοιπόν ανάποδα: φέρνουμε την οικογένεια στην κλινική και ξεκινάμε σειρά εξετάσεων για να ανακαλύψουμε ποιος από τους συγγενείς πάσχει από καρδιολογικό νόσημα, που συνήθως δεν γνωρίζει, και έτσι βγάζουμε το συμπέρασμα ότι και ο νέος ή η νέα πέθανε από το ίδιο σύνδρομο. Από μελέτες που κάναμε πριν από μία δεκαετία περίπου, βρήκαμε ότι υπάρχουν κάποιες πρωτεΐνες των οποίων η θέση κανονικά θα έπρεπε να βρίσκεται στις γέφυρες ανάμεσα στα καρδιακά κύτταρα. Όταν κάποιος πάσχει από ένα από αυτά τα 50 είδη νοσημάτων οι πρωτεΐνες αυτές μετακινούνται από τις γέφυρες και πηγαίνουν στο εσωτερικό τού κυττάρου. Σε αυτές τις περιπτώσεις εφαρμόζουμε μια τεχνική που λέγεται ανοσοϊστοχημεία, η οποία σου επιτρέπει να χαρτογραφείς αυτή την πρωτεΐνη. Αυτή η εξέταση έχει μεγάλη ακρίβεια στη διάγνωση και έχει βοηθήσει πολύ σε περιπτώσεις αιφνίδιου θανάτου. Η χρησιμότητά της όμως μειώνεται σε ανθρώπους που είναι ακόμη ζωντανοί, διότι η βιοψία καρδιάς δεν γίνεται εύκολα. Είναι πολύ επεμβατική και ριψοκίνδυνη διαδικασία, διότι πολύ λίγοι γιατροί ξέρουν να πάρουν αυτό το ελάχιστο κομματάκι που θα εξετάσω ως παθολογοανατόμος χωρίς να τρυπήσουν την καρδιά. Υπάρχει, λοιπόν, μεγάλος φόβος ο άνθρωπος να κινδυνεύσει να πεθάνει κατά τη διάρκεια τής λήψης βιοψίας. Δεν θα ήταν καλύτερα εάν βρίσκαμε έναν άλλο ιστό, ο οποίος να δείχνει ανάλογες αλλοιώσεις με την καρδιά, δεδομένου ότι όλοι οι άνθρωποι γεννιόμαστε με κάποια μετάλλαξη; Δεν κουράζεται μόνο η καρδιά. Τις αλλοιώσεις τής καρδιάς τις φέρουμε και σε άλλα σημεία τού σώματος, ανεξάρτητα εάν η καρδιά επηρεάζεται πρώτη. Υπάρχει πολύ στενός σύνδεσμος ανάμεσα στην καρδιά και στο δέρμα, ιδίως σε αυτές τις γέφυρες, επειδή είναι δύο όργανα τα οποία εκτίθενται στις περισσότερες πιέσεις. Το δέρμα επειδή καθημερινά δέχεται εξωτερικές πιέσεις και η καρδιά επειδή ανοιγοκλείνει τουλάχιστον 50-60 φορές το λεπτό για ολόκληρη τη ζωή μας. Οι ίδιες πρωτεΐνες που φτιάχνουν τις γέφυρες στην καρδιά τις φτιάχνουν και στο δέρμα. Η βιοψία δέρματος λοιπόν, να πάρουμε δηλαδή ένα κομματάκι πλήρους πάχους δέρματος από το χέρι, είναι πολύ πιο απλή διαδικασία, εύκολη αλλά όχι ανώδυνη. Γι’ αυτό το αποφεύγουμε σε ένα μικρό παιδί. Το να πάρουμε όμως λίγα κύτταρα από το επιθήλιο τού στόματος γίνεται με μια μπατονέτα. Δεν είναι επεμβατική διαδικασία, είναι τελείως ακίνδυνη και εντελώς ανώδυνη. Το επιθήλιο τού στόματος είναι μια μορφή δέρματος που υποβάλλεται σε συνεχείς πιέσεις, είτε μιλάμε είτε τρώμε είτε απλά ανασαίνουμε. Αυτό το δέρμα συνέχεια πιέζεται και χαλαρώνει, έτσι ανακαλύψαμε ότι με μια μπατονέτα μπορούμε να χαρτογραφήσουμε πού βρίσκονται οι πρωτεΐνες τού ενδιαφέροντός μας και μπορούμε έτσι να διαγνώσουμε προληπτικά τα θανατηφόρα νοσήματα καρδιάς.
Έχω διαμορφωθεί λοιπόν έτσι που να είμαι πολύ θετικός άνθρωπος, πολύ αισιόδοξος. Δεν αντέχω καθόλου τον αρνητισμό, την αδιαφορία ή την ανασφάλεια.
Αυτή η ανακάλυψη έχει ευρεία εφαρμογή;
Όχι ακόμη. Συνήθως από την ανακάλυψη μέχρι την ευρεία εφαρμογή περνάει κατά μέσο όρο μία δεκαετία. Στη συγκεκριμένη περίπτωση έχουν περάσει τέσσερα χρόνια, δηλαδή η πρώτη δημοσίευση, η οποία αφορούσε σε ενήλικες, έγινε στα τέλη τού 2016. Τώρα δημοσιεύω ανάλογη μελέτη πάνω σε παιδάκια. Τα παιδάκια μάς ενδιαφέρουν περισσότερο, επειδή δεν έχουν ακόμη νοσήσει. Δύσκολα θα πεθάνει αιφνίδια ένα παιδάκι 5 ετών, που φέρει την ωρολογιακή βόμβα μέσα του, αντίθετα ο αιφνίδιος θάνατος το αφορά άμεσα όταν φτάσει γύρω στην ηλικία των 20 ετών. Άρα η έγκαιρη διάγνωση, που θα γίνει στην ηλικία των 5 ετών, θα οδηγήσει σε προληπτική θεραπεία με την εισαγωγή ενός απινιδωτή. Αυτό, επειδή έχει προγνωστική αξία, ίσως τύχει μεγαλύτερου ενδιαφέροντος από τις φαρμακοβιομηχανίες, οι οποίες μπορεί να χρηματοδοτήσουν την αυτοματικοποίησή του. Άρα η διάγνωση τού δείγματος να γίνεται από μηχανήματα και όχι από έναν άνθρωπο, ο οποίος μπορεί να ελέγξει μικρό αριθμό δειγμάτων. Στη συνέχεια θα πρέπει ο δημόσιος τομέας να ενδιαφερθεί και να το εντάξει στη σειρά των προληπτικών εξετάσεων σε συγγενείς που έχουν χάσει ένα παιδί.
Υπάρχουν στατιστικά στοιχεία που δείχνουν εάν αυξάνονται τα ποσοστά αιφνίδιων θανάτων;
Στο Ηνωμένο Βασίλειο δεν υπάρχει αυξητική τάση, επειδή ακριβώς βελτιώνεται η δυνατότητά μας να αναγνωρίσουμε ποια άτομα κινδυνεύουν από πρόωρο θάνατο. Σε απόλυτους αριθμούς μιλάμε για 14 περίπου άτομα κάτω των 35 ετών την εβδομάδα.
Για μένα η μεγαλύτερη επιτυχία είναι ότι έκανα οικογένεια, ότι είμαι μαμά, παρά τα δύο προβλήματα καρδιάς και τις οκτώ επεμβάσεις που έχω υποστεί.
Εσείς διαγνωστήκατε σε ηλικία 15 χρόνων. Αυτή η περιπέτεια τής υγείας σας σε πολύ νεαρή ηλικία σας ενδυνάμωσε ψυχικά; Πώς διαμόρφωσε τον χαρακτήρα και τον τρόπο σκέψης σας;
Η αλήθεια είναι ότι σχεδόν δεν θυμάμαι τον εαυτό μου να είμαι υγιής. Το μεγαλύτερο μέρος τής ζωής μου είμαι καρδιοπαθής. Η ασθένειά μου έχει διαπλάσει συνολικά την οπτική γωνία που βλέπω τον κόσμο. Πιστεύω ότι είναι πολύ πιθανόν να ήμουν τελείως διαφορετικός άνθρωπος εάν ήμουν υγιής. Έχω διαμορφωθεί λοιπόν έτσι που να είμαι πολύ θετικός άνθρωπος, πολύ αισιόδοξος. Δεν αντέχω καθόλου τον αρνητισμό και την αδιαφορία: «ωχ αδερφέ!» ή την ανασφάλεια: «πω πω, μπορείς; Θα τα καταφέρεις;». Θεωρώ ότι ο άνθρωπος, με τη θέλησή του, μετακινεί βουνά! Αυτή είναι η νοοτροπία μου. Βέβαια, προέρχομαι και από μια οικογένεια που όλοι μας είμαστε έτσι! Ίσως όμως σ’ εμένα να έχει οξυνθεί περισσότερο αυτό το χαρακτηριστικό λόγω των εμποδίων που έχω υπερβεί στη ζωή μου. Η ασθένειά μου με έχει κάνει ακόμα πιο δοτικό άνθρωπο, κι αυτό οικογενειακό μας χαρακτηριστικό. Όμως εκτός από τον χαρακτήρα μου, η ασθένειά μου επηρέασε και τον επαγγελματικό προσανατολισμό μου.
Η Αγγελική Ασημάκη με τον γιο της, την πιο σημαντική δημιουργία τής ζωής της, όπως λέει η ίδια.
Πότε σκεφτήκατε ότι θέλετε σπουδάσετε ιατρική;
Πάρα πολλά παιδάκια όταν είναι 5 ετών λένε ότι θέλουν να γίνουν γιατροί. Δεν θυμάμαι εγώ τι έλεγα τόσο μικρή. Στα 10 χρόνια μου πάντως ήθελα να γίνω γιατρός, επειδή είχα διαβάσει την «Πανούκλα» τού Καμύ και ήθελα να ασχοληθώ με τροπικές ασθένειες. Είναι φανερό όμως ότι αυτό που ακολούθησα τελικά είναι απόλυτα συνδεδεμένο με τα προσωπικά μου προβλήματα υγείας.
Πώς αντιμετωπίσατε το γεγονός ότι έπεσε σ’ εσάς ο "λαχνός";
Για πάρα πολλά χρόνια κουβαλούσα μια πίκρα μέσα μου. Και αυτό οφειλόταν όχι τόσο στο ότι ήμουν εγώ η άτυχη, αλλά περισσότερο στο ότι δεν έγινε σωστή διάγνωση. Διότι αργότερα ανακαλύφθηκε ότι τελικά έχω έρθει στον κόσμο με δύο προβλήματα στην καρδιά, από τα οποία το ένα μόνο διαγνώστηκε στα 15 μου. Το δεύτερο ανακαλύφθηκε όταν ήμουν 29 χρόνων και δυστυχώς ήταν ήδη πολύ αργά, διότι το ανακάλυψα επειδή έπαθα εγκεφαλικό. Ήταν για μένα μεγαλύτερο το σοκ το ότι στα 25 μου έπαθα εγκεφαλικό, επειδή τελικά είχα και τρύπα στην καρδιά, από το ότι στα 15 μου έβαλα βηματοδότη. Αν ο γιατρός όμως είχε δει την τρύπα όταν έπρεπε, δεν θα είχα σήμερα αυτό το βαρύ ιστορικό τού εγκεφαλικού. Έφτασα όμως σε μια ηλικία που όλοι οι άνθρωποι έχουμε κάνει σημαντικά πράγματα και δεν μιλάω για την επαγγελματική επιτυχία. Για μένα η μεγαλύτερη επιτυχία είναι ότι έκανα οικογένεια, ότι είμαι μαμά, παρά τα 2 προβλήματα καρδιάς και τις 8 επεμβάσεις που έχω υποστεί. Έτσι σήμερα μπορώ να πω «δεν πειράζει», έγινα αυτή που είμαι.
Το Αρσάκειο είναι ένα αξιόπιστο σχολείο, που δεν ευνοεί μαθητές επειδή είναι «κάποιων οικογενειών».
Δεν επιτρέψατε λοιπόν στην πίκρα σας να γίνει εμπάθεια, αλλά τη μετατρέψατε σε θετική στάση ζωής. Ως καθηγήτρια σήμερα προτρέπετε τους φοιτητές σας να έχουν τη μέγιστη ευθύνη για αυτό που κάνουν;
Κατ’ αρχάς να σας πω ότι ξαναγύρισα στους γιατρούς μου στην Ελλάδα όχι με σκοπό να τους κατηγορήσω, διότι ούτε εγώ είμαι αλάνθαστη, αλλά για να αναρωτηθούν στο μέλλον μήπως οι δύο αυτές παθήσεις είναι συνδεδεμένες, ώστε να το έχουν υπ’ όψιν τους σε πιθανή αντίστοιχη περίπτωση. Ερευνητικά τίθεται το ερώτημα «πόσες πιθανότητες υπάρχουν ένα παιδί να γεννηθεί με δύο διαφορετικά προβλήματα στην καρδιά;». Μήπως τελικά είναι κάποιο σύνδρομο και πρέπει να είμαστε υποψιασμένοι ώστε να ψάξουμε περαιτέρω την καρδιά ενός παιδιού που εκδηλώνει ασθένεια; Σίγουρα, λοιπόν, προτρέπω τους φοιτητές μου να είναι υποψιασμένοι και υπεύθυνοι.
Είπατε ότι είναι τιμή σας που τελειώσατε το Αρσάκειο. Μας το εξηγείτε;
Αγαπάω πολύ το σχολείο μου και πέρασα καλά τα μαθητικά μου χρόνια στο Αρσάκειο. Η πεποίθησή μου είναι ότι δεν είναι όλα τα ιδιωτικά σχολεία καλά στην Ελλάδα. Πιστεύω ότι όσοι βγαίνουμε από το Αρσάκειο δεν είμαστε χαϊδεμένα παιδιά, χωρίς την παραμικρή ιδέα πώς να αντιμετωπίσουν τη ζωή τους, ή «καβαλημένα καλάμια», που θεωρούν ότι η ζωή τούς χρωστάει τα πάντα. Το Αρσάκειο είναι ένα αξιόπιστο σχολείο, που δεν ευνοεί μαθητές επειδή είναι «κάποιων οικογενειών». Από άποψη δικαιοσύνης και ισότητας είχε τη νοοτροπία δημόσιου σχολείου, ενώ προσέφερε πολύ καλύτερη παιδεία και ασφάλεια στους μαθητές.
Τι μήνυμα θα απευθύνατε στους σημερινούς μαθητές τού Αρσακείου για τη ζωή τους και τις σπουδές τους;
Η άποψή μου είναι ότι το «διδακτορικό στο Χάρβαρντ» δεν είναι διαβατήριο για να είναι κάποιος επιτυχημένος και ευτυχισμένος. Καθένας μπορεί να βοηθάει τους συνανθρώπους του με τον δικό του τρόπο και να παίρνει χαρά και ικανοποίηση. Αν όμως το «διδακτορικό στο Χάρβαρντ» είναι ο στόχος τής ζωής του, τότε πρέπει να είναι προσηλωμένος σε αυτόν πολύ πριν ξεκινήσει το σχολείο και συνεχώς αφότου αποφοιτήσει. Τη νοοτροπία τού ανθρώπου που είναι προσηλωμένος στην ακαδημαϊκή σταδιοδρομία την εμφυσά η οικογένεια. Η δουλειά έχει ξεκινήσει πολύ πριν πάει στο «Αρσάκειο». Κατά τη γνώμη μου είναι φορτίο των γονιών μια τέτοια σταδιοδρομία και όχι τόσο ευθύνη τού μαθητή. Αυτοί οι γονείς ξεκινούν να διαβάζουν στο παιδί τους από την πρώτη στιγμή που θα γεννηθεί. Αν περιμένει ο γονιός αυτή τη δουλειά να την κάνει το Αρσάκειο, έχει χάσει το τρένο.
Στην οικογένειά σας δηλαδή υπήρχε αυτή η νοοτροπία;
Οι γονείς μου ήταν αρκετά πιεστικοί. Η νοοτροπία τους όμως αυτή βασιζόταν στο ότι και εγώ και η αδελφή μου ήμασταν μαθήτριες που «τραβάγαμε». Έβλεπαν, δηλαδή, ότι όσο εκείνοι πίεζαν τόσο εμείς κάναμε μεγαλύτερα άλματα. Διότι από μόνη της η πίεση δεν φέρνει αποτέλεσμα. Η ψυχική δύναμη των γονιών μου φάνηκε όταν υποστήριξαν τις σπουδές μου στο εξωτερικό, που ήταν μονόδρομος για μένα. Στην Γ΄ λυκείου, από τον Δεκέμβριο μέχρι το τέλος τής σχολικής χρονιάς ήμουν πολύ άρρωστη, κρίθηκα κατ’ οίκον διδαχθείσα και νοσηλεύτηκα στο Ωνάσειο καρδιολογικό νοσοκομείο για 9 ολόκληρους μήνες! Έτσι δεν μπόρεσα να δώσω Πανελλαδικές εξετάσεις. Ή θα έπρεπε λοιπόν να χάσω μία χρονιά για να περάσω στο ελληνικό πανεπιστήμιο ή θα σπούδαζα στο εξωτερικό. Έχοντας ήδη χάσει μία χρονιά λόγω τής ασθένειάς μου, θεωρήσαμε ότι δεν θα ήταν καλό για μένα να χάσω και δεύτερη διαβάζοντας στο σπίτι, πράγμα που θα ενέτεινε την ψυχολογία μου ως ασθενούς. Οι γονείς μου δεν με κράτησαν στην αγκαλιά τους για να με «φροντίσουν», αντίθετα αναγνώρισαν ότι ήθελα να πετάξω και αυτό ήταν η ουσιαστικότερη φροντίδα τους!
Ο γιος μου σήμερα είναι 3 ετών (…) τού διαβάζω από τότε που βρισκόταν ακόμα στην κοιλιά μου και ήδη, πολύ νωρίτερα από τα 3 του χρόνια, έχει αναπτύξει δυνατότητα συγκέντρωσης άνω τής μίας ώρας. Σε αυτή την ηλικία αυτό ήθελα να πετύχω, δεν με ενδιαφέρει να διαβάζει από νωρίς.
Ποιο είναι το όραμά σας για το μέλλον;
Θα ήθελα μέσα στην επόμενη πενταετία το τεστ που ονομάζουμε «ένα χάδι στο μάγουλο» να ενσωματωθεί στην καθημερινή κλινική πρακτική για να μπορέσουμε να σώσουμε περισσότερο κόσμο. Για να γίνει αυτό θα ήθελα να καταφέρουμε να το απλοποιήσουμε, ώστε να μη γίνεται μόνο σε μεγάλες πανεπιστημιακές κλινικές, αλλά να αξιοποιηθεί και σε χώρες που μπορεί να μην έχουν πρόσβαση σε τέτοιο εξοπλισμό.
Επειδή μιλήσατε για τον ρόλο σας ως μητέρας, θα ασκήσετε κι εσείς πίεση στο παιδί σας για να δείτε αν «τραβάει»;
Ο γιος μου σήμερα είναι 3 ετών και δεν νομίζω ότι τον πιέζω. Βέβαια τού διαβάζω από τότε που βρισκόταν ακόμα στην κοιλιά μου και ήδη, πολύ νωρίτερα από τα 3 του χρόνια, έχει αναπτύξει δυνατότητα συγκέντρωσης άνω τής μίας ώρας. Σε αυτή την ηλικία αυτό ήθελα να πετύχω, δεν με ενδιαφέρει να διαβάζει από νωρίς. Δεν τού μαθαίνω την αλφάβητο. Αυτή θα τη μάθει στο σχολείο. Όμως το να διατηρεί την προσοχή του σε ένα σημείο για μεγάλο χρονικό διάστημα, το θεωρώ σημαντικό και γι’ αυτό το προσπάθησα πολύ. Για τον ίδιο λόγο δεν του επιτρέπω να καθίσει μπροστά στην οθόνη. Μέχρι τώρα δεν έχει δει ποτέ τηλεόραση, πράγμα που πιέζει εμένα, διότι είναι προφανές ότι, κατά συνέπεια, ασχολείται συνεχώς μαζί μου. Και εγώ, όπως όλοι οι γονείς, έχω ανάγκη να πάρω μια ανάσα, αφήνοντας το παιδί μου για λίγο στην τηλεόραση, αλλά δεν το επέτρεψα στον εαυτό μου ακριβώς για να πετύχω τον στόχο μου.
Η Αγγελική μιλάει για την ακαδημαϊκή της εξέλιξη και τα πορίσματα τής έρευνάς της στο TedX τού Πανεπιστημίου Κρήτης.
Έχοντας την εμπειρία των σπουδών, τής ζωής και τής επαγγελματικής δραστηριότητας στο εξωτερικό, υπάρχει κάτι που θα ευχόσασταν να αλλάξει στην Ελλάδα;
Θέλετε να τα ταξινομήσω με αλφαβητική σειρά; (γέλιο) Για να μην υπερβάλλω όμως, αυτό που θα ήθελα να αλλάξει στην Ελλάδα είναι η παντελής έλλειψη αξιοκρατίας. Είναι σίγουρο ότι στην Ελλάδα, χωρίς να γνωρίζω κανέναν, δεν θα είχα καμία ελπίδα στην ηλικία που είμαι να κατέχω την πανεπιστημιακή θέση που έχω εδώ. Στο εξωτερικό μπορώ να τη διεκδικήσω σε όποιο πανεπιστήμιο θέλω και σε όποια χώρα θέλω, δηλώνοντας το ενδιαφέρον μου και καταθέτοντας απλώς τον φάκελό μου. Δεν είναι πολύ άδικο ότι πρέπει να έχεις μπαμπά πανεπιστημιακό ή να έχεις κάνει δωρεά στο πανεπιστήμιο ή να είσαι το «τσιράκι» τού καθηγητή για να έχεις μια θέση στη σχολή που σε ενδιαφέρει; Θεωρώ ότι η Ελλάδα έχει πολύ γερά μυαλά, νέους με κίνητρα και όραμα που απλά θάβονται στην ίδια τη χώρα τους, ενώ στο εξωτερικό βρίσκουν τον δρόμο τους. Μου αρκεί να επικεντρωθώ σε αυτό.
Σας ευχαριστούμε για τη συνομιλία μας και σας ευχόμαστε να ευοδωθεί η έρευνά σας!
αιφνίδιος θάνατος