Μια ημέρα αφιερωμένη στο Μαντείο τής Δωδώνης...

Την Πέμπτη 30 Νοεμβρίου 2023 οι μαθητές τής Β΄ τάξης τού Αρσακείου Γυμνασίου Ιωαννίνων επισκέφθηκαν το Αρχαιολογικό Μουσείο τής πόλης, όπου συμμετείχαν σε βιωματικό εκπαιδευτικό πρόγραμμα. Στόχος τού προγράμματος ήταν αφενός η γνωριμία των μαθητών με τα χρηστήρια ελάσματα, τα οποία πρόσφατα εντάχθηκαν στον κατάλογο «Μνήμη του Κόσμου» τής Unesco, και αφετέρου η πληροφόρησή τους για το μαντείο τής Δωδώνης, αλλά και για τους μύθους και τα ιστορικά γεγονότα που συνδέονται με την ίδρυση και τη λειτουργία του.

Οι μαθητές αρχικά, υπό την καθοδήγηση των εκπαιδευτικών τους, μελέτησαν χωρία από το έργο τού Ηροδότου "Ἱστορίαι" (2.54 -2.57), όπου αναφέρονται οι δύο μύθοι ίδρυσης τού μαντείου, και προβληματίστηκαν για τα επιμέρους στοιχεία και τους συμβολισμούς τους. Ιδιαίτερη εντύπωση προξένησε στους μαθητές ο ρόλος δύο μαύρων περιστεριών ένα εκ των οποίων έφτασε στη Δωδώνη και απαίτησε, μιλώντας με ανθρώπινη λαλιά, την ίδρυση τού μαντείου στον χώρο αυτό... Λόγω, μάλιστα, τού σημαντικού ρόλου που διαδραμάτισε το περιστέρι, "πελειάς" στην αρχαία Ελληνική, οι ιέρειες τού ναού ονομάστηκαν Πελειάδες.

Μέσω των μύθων οι μαθητές αντιλήφθηκαν, εκτός των άλλων, τη στενή σύνδεση τού ανθρώπου με το φυσικό περιβάλλον στο οποίο διαβιεί, και στη συνέχεια διαπίστωσαν τη σημασία τού ζωικού βασιλείου, μέλη τού οποίου πολλές φορές παρουσιάζονται ως καθοδηγητές των ανθρώπων ή λειτουργούν ως απεσταλμένοι, μεταφέροντας θεϊκά μηνύματα.

Την αναφορά στους ιδρυτικούς μύθους ακολούθησε η αναφορά στην ίδια την μαντική τέχνη που ασκείτο στο μαντείο τής Δωδώνης, με βάση τα χρηστήρια ελάσματα. Αφού περιεγράφησαν τα βασικά χαρακτηριστικά των μολύβδινων αυτών πινακίων, τα οποία αφορούσαν στο μέγεθος, στον τρόπο χάραξης, στο είδος και στη διατύπωση των ερωτημάτων αλλά και στη χρήση των αρχαιοελληνικών διαλέκτων, έμφαση δόθηκε στον τρόπο τής χρησμοδοσίας: το θρόισμα των φύλλων τής Φηγού, το κρώξιμο των πουλιών, που φιλοξενούνταν στο ιερό δέντρο, και ο ήχος από χάλκινους λέβητες, που ήταν τοποθετημένοι γύρω από την ιερή βελανιδιά, συνιστούσαν θεϊκά μηνύματα που ανέμεναν την ερμηνεία τους από τους ιερείς... Οι Σελλοί, όπως ονομάζονται οι ιερείς τής Δωδώνης, περπατούσαν στην κακοχείμωνο Δωδώνη ξυπόλητοι, δεν έπλεναν τα πόδια τους και κοιμόντουσαν στη γη (Π233-235), για να μπορούν, όπως πολύ εύστοχα παρατήρησαν οι μαθητές μας, να βρίσκονται διαρκώς σε άμεση επαφή με τη φύση...

Με βάση τα στοιχεία αυτά συνήχθη το συμπέρασμα ότι και κατά τη μαντική διαδικασία το φυσικό περιβάλλον διαδραμάτιζε κεντρικό ρόλο και ότι η φύση, χάρη στη δομή και την αρμονία της, αποτελούσε αδιαμφισβήτητη απόδειξη για την ύπαρξη θεϊκής δύναμης, ενώ ταυτόχρονα συνιστούσε ενσάρκωση τής θεϊκής βούλησης, την οποία, μάλιστα, μετέδιδε μέσω των διάφορων στοιχείων της στους ανθρώπους.

Τέλος, μέσω τού προγράμματος, αναδείχθηκε και η καθοριστική επίδραση τής περιέργειας, ως βασικού γνωρίσματος και κινήτρου τού ανθρώπου, στην εξέλιξη και την πρόοδο ολόκληρου τού ανθρώπινου γένους. Έγινε, επίσης, αντιληπτό ότι οι επισκέπτες τού μαντείου δεν αναζητούσαν στη Δωδώνη μόνο απαντήσεις στα ερωτήματά τους, ώστε να δώσουν μια άμεση λύση σε ζητήματα που τους προβλημάτιζαν είτε ως μονάδες είτε ως ομάδες, αλλά και ότι με τα ερωτήματά τους επεδίωκαν να ικανοποιήσουν την περιέργειά τους για το τι τους επεφύλασσε το μέλλον. Οι μαθητές αναγνωρίσαν στην περιέργεια μια πανίσχυρη δύναμη, η οποία και ώθησε διαχρονικά φιλοσόφους, επιστήμονες αλλά και καθημερινούς ανθρώπους να μην εφησυχάζουν και να διεκδικούν όσα δεν ήταν ακόμη για εκείνους διαθέσιμα και προσιτά.

Μια παρουσίαση, κουίζ που αφορούσαν στο περιεχόμενο των ερωτημάτων, δραστηριότητες μετάφρασης από την αρχαία Ελληνική και δημιουργία ελασμάτων σε κομμάτια μολύβδου βοήθησαν τους μαθητές:
α. να γνωρίσουν ουσιαστικά το μαντείο τής Δωδώνης.
β. να κατανοήσουν σε βάθος τη μαντική διαδικασία και τον τρόπο χρησμοδοσίας.
γ. να διαπιστώσουν την αλληλεπίδραση τού ανθρώπου με το περιβάλλον, τού οποίου και αποτελεί αναπόσπαστο μέρος.
δ. να εντοπίσουν στην περιέργεια τη βάση για κάθε μεγάλο ή μικρό βήμα τής ανθρωπότητας.

Θερμά συγχαρητήρια στους εκπαιδευτικούς κ. Πλακούτση Χρηστίνα, φιλόλογο, και Σγουρίδη Μιλτιάδη, θεολόγο, οι οποίοι επιμελήθηκαν τις δραστηριότητες τού εκπαιδευτικού προγράμματος!