Θα μπορούσε να αναρωτηθεί κανείς γιατί μια γιορτή Παιδείας, ένας κατ’ εξοχήν εορτασμός τού πνεύματος, τής γνώσης και των γραμμάτων ταυτίστηκε στην Ελλάδα με μια γιορτή θρησκευτική, μια γιορτή τιμής προς τους θεμελιωτές τής ορθόδοξης χριστιανικής πίστης.
Ο καθηγητής Γ. Μπαμπινιώτης, Πρόεδρος της Φ.Ε., θεωρεί ότι ο συνεορτασμός αυτός όχι μόνον δεν είναι συμπτωματικός ή προϊόν ιδεολογήματος, αλλά είναι συσχετισμός ουσίας, απόρροια βαθύτερης πνευματικής και πολιτισμικής σχέσης, σχέσης ταυτότητας και ιστορικής συνείδησης αυτής τής χώρας.
Η εκτίμησή του βασίζεται στην παραδοχή ότι η ελληνική Παιδεία στηρίχτηκε σε δύο παιδευτικούς άξονες, στον ορθολογισμό και στην ορθοδοξία, δηλαδή στη σπουδή τής ελληνικής ορθολογικής σκέψης, όπως θεμελιώθηκε στα μεγάλα κείμενα τής αρχαίας ελληνικής διανόησης, και στη σπουδή τής χριστιανικής ορθόδοξης πίστης, όπως θεμελιώνεται στη διδασκαλία τής Κ. Διαθήκης και ερμηνεύεται στα μεγάλα κείμενα τής ορθόδοξης θεολογίας, κατ’ εξοχήν στα κείμενα τού Μεγάλου Βασιλείου, τού Γρηγορίου τού Θεολόγου και τού Ιωάννου τού Χρυσοστόμου.
Σύμφωνα με τον Γ. Μπαμπινιώτη, οι Τρεις Ιεράρχες, είχαν το προνόμιο να ακονίσουν το πνεύμα τους στα μεγάλα κείμενα τής ελληνικής φιλοσοφίας και τής ρητορικής, σε γλώσσα ελληνική και σε μεγάλες Σχολές τού Ελληνισμού, στη Φιλοσοφική Σχολή των Αθηνών ο Βασίλειος και ο Γρηγόριος, στην Αντιόχεια κοντά στον Λιβάνιο ο Ιωάννης. Έτσι, ήταν λογικό να γίνουν και οι φυσικοί υποστηρικτές τής παιδευτικής σύζευξης των ελληνικών γραμμάτων με τα χριστιανικά διδάγματα τής ορθόδοξης πίστης.
Η εικόνα των Τριών Ιεραρχών στολισμένη με άνθη στην Αγία Αναστασία τη Ρωμαία, την εκκλησία των Αρσακείων Ψυχικού
Για τους τρεις Ιεράρχες, Παιδεία δεν σημαίνει κατάκτηση γνώσεων αλλά καλλιέργεια τής ανθρώπινης ψυχής. Ως κύριος σκοπός τής Παιδείας προσδιορίζεται η αγωγή των νέων παιδιών. Σε μια στιγμή εξάρσεως, ο Χρυσόστομος φθάνει να πει τη γνωστή ρήση: Ἡ παιδεία μετάληψις ἁγιότητός ἐστι!
Ο Γ. Μπαμπινιώτης επισημαίνει ότι, αν η ελληνική παιδεία επιβίωσε, διατηρήθηκε και συντηρήθηκε για να γίνει –μέσα και από τους Λογίους τού Βυζαντίου που ξενιτεύτηκαν στη Δύση– η μαγιά τής Δυτικής Αναγέννησης, αυτό οφείλεται στο ότι οι Τρεις Φωτισμένοι Πατέρες άνοιξαν τη χριστιανική αγκαλιά τους, εγκαίρως και διορατικά, για να κλείσουν μέσα τον Ελληνισμό και να τον συμφιλιώσουν με τη διδασκαλία τής Ορθόδοξης χριστιανικής Πίστεως. Αυτό συνέβαλε στη διάσωση τού Ελληνισμού και τής Ελληνικής Παιδείας, που άδηλη θα ήταν διαφορετικά η τύχη τους και, κατ’ επέκτασιν, διαφορετική πιθανότατα θα ήταν η εικόνα που εμφανίζει σήμερα η Ευρώπη και ο πολιτισμός μας.
Παρακολουθήστε τον Γ. Μπαμπινιώτη να μιλάει για τους Τρεις Ιεράρχες και την ελληνική Παιδεία στην εκπομπή Αρχονταρίκι της ΕΡΤ το 2010
παιδεία