Στην εποχή μας η Τεχνητή Νοημοσύνη (ΤΝ) έχει γίνει αναπόσπαστο κομμάτι τής καθημερινότητας αλλά και τού επιστημονικού ενδιαφέροντος, προκαλώντας προβληματισμούς και συζητήσεις για το μέλλον τής τεχνολογίας και τής ανθρωπότητας. Στο πλαίσιο αυτό οι μαθητές τής Β΄ τάξης τού Α΄ Αρσακείου-Τοσιτσείου Γυμνασίου Εκάλης είχαν την τιμή να πάρουν συνέντευξη από τον κ. Βασίλειο Οικονόμου, σύμβουλο σε θέματα Πληροφορικής στο Ελληνικό Ίδρυμα Πολιτισμού, σχετικά με τις προκλήσεις, τις ηθικές προεκτάσεις και το μέλλον αυτής της συναρπαστικής τεχνολογίας. Με τις γνώσεις και την εμπειρία του, ο κ. Οικονόμου μας βοήθησε να κατανοήσουμε όχι μόνο τις τεχνολογικές δυνατότητες τής ΤΝ αλλά και τον κοινωνικό αντίκτυπο που μπορεί να έχει αυτή στο μέλλον μας.
Ακολουθεί η συνέντευξη:
Τι σας οδήγησε στο να ασχοληθείτε με την Τεχνητή Νοημοσύνη;
Με ενθουσίασε η δυνατότητα της Τεχνητής Νοημοσύνης να δίνει λύσεις σε πολύπλοκα προβλήματα, όπως για παράδειγμα στην εκπαίδευση και την υγεία. Η προοπτική να συμβάλω σε έναν τόσο γρήγορα αναπτυσσόμενο τομέα, με πολλές -λιγότερο ή περισσότερο- χρήσιμες πτυχές, που υπόσχεται να αλλάξει τον κόσμο μας, ήταν κάτι που δεν μπορούσα να αγνοήσω.
Ποιες θεωρείτε ότι είναι οι σημαντικότερες εξελίξεις στον τομέα τής ΤΝ τα τελευταία χρόνια;
Κάποιες από τις πιο σημαντικές εξελίξεις περιλαμβάνουν τη δημιουργία προηγμένων γλωσσικών μοντέλων, όπως το ChatGPT, το Gemini (και άλλα, λιγότερο πετυχημένα ή/και δημοφιλή), την ανάπτυξη αυτοματοποιημένων συστημάτων διάγνωσης σε σχέση με την υγεία και την πρόοδο στους αυτοματισμούς και τη ρομποτική. Οι εφαρμογές της Τεχνητής Νοημοσύνης στην ανάλυση μεγάλου όγκου δεδομένων είναι επαναστατικές. Τα συστήματα αυτά φέρνουν την προηγμένη πλέον τεχνολογία πολύ κοντά στον μέσο χρήστη και αποτελούν σπουδαίους διαμεσολαβητές με υψηλό βαθμό χρηστικότητας στην καθημερινότητά μας.
Ποιες θεωρείτε ότι είναι οι μεγαλύτερες ηθικές προκλήσεις που θέτει η ΤΝ στη σύγχρονη κοινωνία και πώς πιστεύετε ότι μπορούμε να διασφαλίσουμε τη δίκαιη και υπεύθυνη χρήση της;
Οι μεγαλύτερες προκλήσεις περιλαμβάνουν ζητήματα, όπως η μεροληψία στους αλγόριθμους, η προστασία της ιδιωτικότητας και η πιθανότητα κατάχρησης της τεχνολογίας. Η λύση, κατά τη γνώμη μου, βρίσκεται στη διαφάνεια που πρέπει να φροντίσουμε να διασφαλιστεί, στη ρύθμιση της αξιοποίησης της τεχνολογίας, στο μέτρο (με την έννοια που ο Κλεόβουλος από τον 6ο αιώνα είχε εκφράσει) και στην εκπαίδευση όλων μας για την υπεύθυνη χρήση της Τεχνητής Νοημοσύνης.
Σε ποιον βαθμό πιστεύετε ότι η ΤΝ μπορεί να επηρεάσει την αγορά εργασίας και πώς θα μπορούσε να προετοιμαστεί η κοινωνία για αυτήν την αλλαγή;
Η Τεχνητή Νοημοσύνη θα αυτοματοποιήσει ορισμένες θέσεις εργασίας, αλλά σίγουρα θα δημιουργήσει και νέες, που προϋποθέτουν νέες ικανότητες (γνώσεις, δεξιότητες και αξίες). Η κοινωνία μας, πρέπει να επενδύσει στην καλά σχεδιασμένη επανεκπαίδευση των εργαζομένων και των υποψήφιων εργαζομένων φυσικά, ώστε να αναπτύξουν δεξιότητες, όπως η κριτική σκέψη, η δημιουργικότητα και η συνεργασία.
Ποια είναι η γνώμη σας για τη χρήση τής ΤΝ στην έρευνα και την καινοτομία; Σε ποιους τομείς πιστεύετε ότι θα δούμε τις πιο ριζοσπαστικές αλλαγές στο μέλλον;
Η Τεχνητή Νοημοσύνη έχει επιταχύνει την έρευνα, ειδικά στους τομείς της υγείας, της ενέργειας και της τεχνολογίας. Υπάρχει ήδη ένας «φωτεινός παντογνώστης» με τεράστια ποσότητα δεδομένων και εκπληκτική συνδυαστική ικανότητα, στον οποίο μπορείς πλέον να απευθυνθείς αρχικά, ώστε να κερδίσεις χρόνο με οτιδήποτε σχετικό καταπιάνεσαι. Στο μέλλον, οι πιο ριζοσπαστικές αλλαγές θα γίνουν πιθανότατα στη βιοτεχνολογία, την κλιματική επιστήμη και την εξερεύνηση του διαστήματος.
Ποιοι είναι οι κίνδυνοι τής υπερβολικής εξάρτησης από την ΤΝ στην καθημερινή μας ζωή;
Υπάρχουν σαφώς και κίνδυνοι. Οι κίνδυνοι περιλαμβάνουν την απώλεια κριτικής σκέψης, την εξασθένηση της ιδιωτικότητας και την πιθανότητα να βασιζόμαστε υπερβολικά σε συστήματα, που δεν κατανοούμε πλήρως τη λειτουργία τους. Η ισορροπημένη χρήση της Τεχνητής Νοημοσύνης, με επίγνωση των δυνατοτήτων και των ορίων της, είναι απαραίτητη.
Ποια είναι η στάση σας απέναντι στις προειδοποιήσεις για τη δημιουργία «υπερ-ευφυούς» ΤΝ, που θα μπορούσε να ξεπεράσει τις ανθρώπινες ικανότητες;
Μεγάλο το ζήτημα αυτό! Είναι μια πιθανότητα, που δε μου φαίνεται πολύ μακρινή και η οποία απαιτεί ιδιαίτερη προσοχή και προετοιμασία για την υποδοχή της και την ομαλή μετάβαση στην αξιοποίησή της. Ήδη στην Open AI ισχυρίζονται ότι έχει κατακτηθεί ο στόχος αυτός …τουλάχιστον στο εργαστήριο. Πρέπει να εστιάσουμε στην ανάπτυξη ασφαλών και ηθικών συστημάτων, διασφαλίζοντας (όσο αυτό είναι εφικτό) ότι η πρόοδος συντελείται προς όφελος της ανθρωπότητας.
Τι μπορούν να κάνουν τα σχολεία, τα πανεπιστήμια και τα εκπαιδευτικά ιδρύματα, γενικότερα, για να προετοιμάσουν τους νέους σε αυτόν τον τομέα;
Σίγουρα όχι «δαιμονοποίηση» της ΤΝ, όπως έγινε τους πρώτους κιόλας μήνες της κυκλοφορίας του ChatGPT. Τα εκπαιδευτικά ιδρύματα οφείλουν και πρέπει να ενσωματώσουν μαθήματα σχετικά με την αξιοποίησης της Τεχνητής Νοημοσύνης και τον προγραμματισμό των υπολογιστών, ενισχύοντας την αλγοριθμική σκέψη από μικρές ηλικίες. Να προωθήσουν τη διεπιστημονική μάθηση και να ενισχύσουν τις δεξιότητες επίλυσης προβλημάτων και κριτικής σκέψης.
Τι θα συμβουλεύατε κάποιον νέο που ενδιαφέρεται να σταδιοδρομήσει στην ΤΝ;
Να μην εφησυχάσει. Να μη μείνει στη θαλπωρή του ζεστού νερού, όπως έκανε ο βάτραχος …ο οποίος στο τέλος έβρασε, όταν σταδιακά κάποιος αύξανε τη θερμοκρασία… Να αποκτήσει γερές βάσεις στην αλγοριθμική σκέψη, τη στατιστική και τον προγραμματισμό των υπολογιστών. Να παραμένει ή και να γίνει ακόμη περισσότερο περίεργος, να ενημερώνεται διαρκώς για τις εξελίξεις και να δουλέψει σε πρακτικά έργα, για να αναπτύξει τις απαραίτητες δεξιότητες.
Αν μπορούσατε να κάνετε μια πρόβλεψη, πώς βλέπετε την κοινωνία σε 10 χρόνια υπό την επίδραση τής ΤΝ;
Τα μέλη των κοινοτήτων μας θα είναι περισσότερο συνδεδεμένα, με τη βοήθεια έξυπνων συστημάτων σε κάθε τομέα της ζωής μας. Ωστόσο, θα χρειαστεί να διατηρήσουμε την ισορροπία ανάμεσα στην τεχνολογία και τις ανθρώπινες αξίες, για να πετύχουμε βιώσιμη ανάπτυξη και ευημερία. Κάποτε, είχα πει σε μια ομιλία: «Η έμφαση πρέπει να δοθεί στις ανθρώπινες δεξιότητες. Να μάθει ένα παιδί να αξιολογεί την πληροφορία, να συνεργάζεται, να εκφράζεται σωστά, να αναλύει τα δεδομένα με κριτική ματιά, να κάνει κτήμα του τα παραδοτέα/αναγνώσματα. Αυτά τα μαθαίνεις βιωματικά και όχι με συγκεκριμένα μόνο μαθήματα…
Σας ευχαριστώ πολύ για την ευκαιρία να εκφράσω απόψεις!
Βιογραφικό σημείωμα Βασίλη Οικονόμου
Ο κ. Οικονόμου κατείχε τη θέση τού Συμβούλου για θέματα Πληροφορικής στο Ελληνικό Ίδρυμα Πολιτισμού. Διετέλεσε Διευθυντής Πληροφορικής και Ψηφιακής Εκπαίδευσης στο Ελληνο-Αμερικανικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Κολλέγιο Αθηνών και Ψυχικού. Από το 1994 μέχρι και το 2020 ήταν Υπεύθυνος Πληροφορικής και Ψηφιακής Εκπαίδευσης στα Εκπαιδευτήρια Δούκα, καθώς και τής Ομάδας Μαθητικού Υπολογιστή, με στόχο την ένταξη και αξιοποίηση τού ατομικού μαθητικού υπολογιστή στην εκπαιδευτική διαδικασία.
Είναι πιστοποιημένος αξιολογητής εταιρειών με πρακτική εμπειρία στην αξιολόγηση εταιρειών στο επίπεδο «Δέσμευση στην Επιχειρηματική Αριστεία» - European Foundation for Quality Management Validator. Από το 2014 είναι σύμβουλος τής SoFIA Education Experts Ltd. Το 2013 κερδίζει τη διάκριση Expert Educator και εκπροσωπεί τη χώρα μας (2014) στον Παγκόσμιο Διαγωνισμό Πρωτοπόρων Δασκάλων, που διοργανώνει η Microsoft στη Βαρκελώνη. To 2014 κερδίζει, με ομάδα μαθητών του, τον ευρωπαϊκό διαγωνισμό προγραμματισμού: "Kodu Kup" (e-skils, European School Net, Microsoft). Το 2015 επιλέγεται εκ νέου ως Expert Educator (MIEExpert15) και ορίζεται ως ο ένας από τους δεκατρείς Microsoft Fellows στον κόσμο και κριτής των έργων των ομάδων οι οποίες διαγωνίστηκαν στο SEATTLE (USA).
Έχει διακριθεί και βραβευτεί για έργα σχετικά με την εισαγωγή τής μεθοδολογίας «1:1» στην εκπαίδευση, καθώς και για την επίδραση τού ψηφιακού υλικού στις μεθοδολογίες εκπαίδευσης και στον ρόλο τού εκπαιδευτικού. Έχει συμμετάσχει ως ερευνητής και αναλυτής-προγραμματιστής στην σχεδίαση και υλοποίηση πάνω από 50 ερευνητικών έργων σχετικά με τις ΤΠΕ στην εκπαίδευση αλλά και στην ειδική αγωγή. Έχει συμμετάσχει, επίσης, στην ανάπτυξη ερευνητικού και αναπτυξιακού λογισμικού στις περιοχές αυτές, με πάνω από 80 τίτλους λογισμικού, καταρτίζοντας, παράλληλα, εκατοντάδες εκπαιδευτικούς στην αξιοποίηση των ΤΠΕ στη διδακτική πρακτική. Έχει αναπτύξει Συστήματα Διαχείρισης Δεδομένων (M.I.S.) σε αρκετά προγραμματιστικά περιβάλλοντα. Έχει δημοσιεύσει άρθρα και μελέτες σε περιοδικά και έχει παρουσιάσει εισηγήσεις σε επιστημονικά συνέδρια με θέμα την εισαγωγή των ΤΠΕ στην εκπαιδευτική διαδικασία και την ποιότητα στην εκπαίδευση.
Τα ερευνητικά του ενδιαφέροντα εστιάζουν στη διεύρυνση τής μεθοδολογίας «1:1», το Mixed Reality στην εκπαίδευση, τις διαδραστικές επιφάνειες και το ποιοτικό εκπαιδευτικό λογισμικό. Όραμά του είναι να εμπλέξει όσο το δυνατό μεγαλύτερο αριθμό μαθητών, εκπαιδευτικών και γονέων στην αξιοποίηση τής τεχνολογίας στην εκπαίδευση.
Δείτε περισσότερα εδώ.
συνέντευξη