Πώς μπορεί ένα ποίημα να μετατραπεί σε χρώμα, γραμμή και εικόνα; Στην τάξη μας το καταφέραμε μέσα από τη μαγεία τής ποίησης τού Οδυσσέα Ελύτη. Συγκεκριμένα, μέσω τού ποιήματός του «Όλα τα πήρε το καλοκαίρι», οι μαθήτριες και μαθητές των τμημάτων Α' 1 και Α΄2 τού Α΄ Αρσακείου-Τοσιτσείου Γυμνασίου Εκάλης, με τον φιλόλογό τους κ. Γ. Σωτηρόπουλο, ταξίδεψαν σε έναν κόσμο γεμάτο φως, θάλασσα και αισθήσεις... Αυτή η μοναδική εμπειρία εξελίχθηκε σε ένα «ατελιέ έμπνευσης», στο οπίο οι λέξεις τού Ελύτη μετουσιώθηκαν σε εικαστικές δημιουργίες, γεμάτες φαντασία και δημιουργικότητα.
Όλα τα πήρε το καλοκαίρι
τ’ άγριο μαλλί σου στην τρικυμία
το ραντεβού μας η ώρα μία
Όλα τα πήρε το καλοκαίρι
τα μαύρα μάτια σου το μαντίλι
την εκκλησούλα με το καντήλι
Όλα τα πήρε το καλοκαίρι
κι εμάς τους δύο χέρι με χέρι
Όλα τα πήρε το καλοκαίρι
με τα μισόλογα τα σβησμένα
τα καραβόπανα τα σχισμένα
Μες στις αφρόσκονες και τα φύκια
όλα τα πήρε τα πήγε πέρα
τους όρκους που έτρεμαν στον αέρα
Όλα τα πήρε το καλοκαίρι
κι εμάς τους δύο χέρι με χέρι
O. Ελύτης, Ποίηση, εκδ. Ίκαρος
Το τραγούδι αυτό ανήκει στη συλλογή «Τα ρω τού έρωτα». Στον πρόλογο τού βιβλίου του ο Ελύτης έγραψε για τα τραγούδια αυτά: «Οι άγγελοι τραγουδάνε. Και οι ερωτευμένοι επίσης. Πίσω από κάθε ανάταση, από κάθε μεράκι, μια κιθάρα περιμένει έτοιμη να πάρει τα λόγια και να τα ταξιδέψει από χείλη σε χείλη. Δεν είναι λίγο αυτό. Είναι η χαρά να δίνεις χαρά στους άλλους, είναι αυτό που μας βαστάει στη ζωή. Γι’ αυτό, κοντά στα ποιήματά μου, δοκίμασα να γράψω και μερικά τραγούδια». Με οδηγό τα λόγια αυτά τού ποιητή ξεκινήσαμε να διαβάζουμε το ποίημα και να το αναλύουμε διεξοδικά.
Μοιραστήκαμε τις πρώτες μας σκέψεις, τα συναισθήματά μας και τις εικόνες στο μυαλό μας. Στη συνέχεια οι μαθήτριες και οι μαθητές ενθαρρύνθηκαν να εκφραστούν δημιουργικά, αποτυπώνοντας με χρώματα και σχέδια αυτό που τους ενέπνευσε. Το αποτέλεσμα ήταν να δημιουργηθεί μια πολύχρωμη «παλέτα» από εικόνες μιας καλοκαιρινής Ελλάδας, ήχους κυμάτων, αρώματα και συναισθήματα που μόνο η ποίηση μπορεί να ξυπνήσει...
Στο τραγούδι ο Ελύτης παρουσιάζει με τρόπο ελλειπτικό αλλά έντονα υποβλητικό εικόνες και στιγμιότυπα ενός έρωτα που γεννήθηκε και τελείωσε μέσα σε ένα καλοκαίρι. Μοιάζει σαν το ποιητικό υποκείμενο να ξεφυλλίζει φωτογραφίες ενός άλμπουμ γεμάτου με στιγμιότυπα ανέμελων και ευτυχισμένων στιγμών μιας ερωτικής σχέσης, έντονης μα και σύντομης. Τα ανακατωμένα μαλλιά τής κοπέλας, τα μαύρα της μάτια, το ραντεβού των ερωτευμένων την προκαθορισμένη ώρα σε εκείνο το εκκλησάκι, όλα αυτά είναι στοιχεία που συγκινούν ακόμη και τώρα το "ποιητικό εγώ", τού γεννούν μια νοσταλγία, όμως, ταυτόχρονα, τον προσγειώνουν στο τώρα: τίποτε δεν θα είναι ξανά όπως πριν. Η εικόνα των δύο ερωτευμένων να βαδίζουν χέρι με χέρι και η μορφή τους να χάνεται όσο δύει ο ήλιος συγκινεί βαθιά. Τα σβησμένα μισόλογα τού ζευγαριού, οι υπονοούμενες ή ανολοκλήρωτες ερωτικές ομολογίες δεν μπόρεσαν τελικά να ειπωθούν με πλήρη ειλικρίνεια. Οι πρωταγωνιστές μας έκαναν ένα μικρό ερωτικό διάλειμμα και… προσέκρουσαν στα βράχια τής σκληρής πραγματικότητας μαζί με τους όρκους τους, τους επενδεδυμένους με το ευδαιμονικό φως τού καλοκαιριού.
Όπως επισημαίνει ο Καθηγητής κ. Γ. Μπαμπινιώτης (Οδυσσέας Ελύτης: Ο «ποιητής τής γλώσσας», Χάρτης 35, 2021): "το καίριο σημείο για να καταλάβουμε την ποίηση τού Ελύτη είναι ότι αποτελεί μια υπέρβαση τής καθημερινής πραγματικότητας. Αυτό είναι στο βάθος η ποίηση", λέει ο ίδιος (Λόγος στην Ακαδημία τής Στοκχόλμης, σ. 319), "η τέχνη να οδηγείσαι και να φτάνεις προς αυτό που σε υπερβαίνει. Η ποίησή του είναι μια συνεχής και αγωνιώδης προσπάθεια να δει και να δείξει τη δεύτερη πραγματικότητα, την ουσία των όντων." Αυτό ακριβώς προσπαθήσαμε να επιτύχουμε με τις μαθήτριες και τους μαθητές μας τής Α΄ τάξης, που μάλιστα, όπως αποδεικνύουν οι δημιουργίες τους, ανταποκρίθηκαν εξαιρετικά!
Οι συζητήσεις μάς κατέδειξαν τους τρόπους με τους οποίους η ποίηση αγγίζει τον καθένα με μοναδικό τρόπο, ανάλογα με τις προσωπικές του εμπειρίες. Άλλωστε, όπως επισημαίνει ο κ. Π. Μπουκάλας ("Η ποίηση τού Ελύτη ως διαρκής υπεράσπιση τού λυρισμού", Χάρτης 35, 2021), «ο αναγνώστης δεν επιστρέφει για να αναπλάσει, όσο μπορεί, τον διανοητικό και συναισθηματικό βίο τού ποιητή με οδηγό τις τυπωμένες σελίδες του, αλλά για να αναμορφώσει τον ίδιο τον δικό του βίο».
Σας παρουσιάζουμε, λοιπόν, τις υπέροχες δημιουργίες των μαθητών μας, οι οποίες αναδεικνύουν τη δύναμη τής φαντασίας και την αέναη γοητεία τής τέχνης τού Ελύτη. Ευχαριστούμε καθέναν και καθεμία ξεχωριστά για τον ενθουσιασμό που επέδειξαν και μετέτρεψεαν την τάξη μας σε ένα αληθινό «ατελιέ τού Ελύτη»...
Γλώσσα