Οι μαθητές από την Α΄ τάξη τού Α΄ Αρσακείου Γυμνασίου Ψυχικού, την Τρίτη 20 Μαρτίου 2018 και ώρα 12:33 ακριβώς, επανέλαβαν το περίφημο πείραμα τού Ερατοσθένη για τον υπολογισμό τής ακτίνας τής Γης.
Συγκεκριμένα, τα παιδιά, με την καθοδήγηση τού καθηγητή Φυσικής κ. Χρ. Γεωργίου, μέτρησαν το μήκος τής σκιάς ενός κατακόρυφου χάρακα και, λαμβάνοντας υπ' όψιν την απόσταση από τον ισημερινό (και άρα και τής γωνίας πρόσπτωσης των ηλιακών ακτίνων), υπολόγισαν την ακτίνα τής Γης. Το συγκεκριμένο πείραμα συγκαταλέγεται μεταξύ των 10 πιο όμορφων επιστημονικών πειραμάτων στην ιστορία τής Φυσικής.
Το Σχολείο, τού οποίου μαθητές έλαβαν μέρος στη δράση που συνδιοργανώθηκε από τα Εργαστηριακά Κέντρα Φυσικών Επιστημών (Ε.Κ.Φ.Ε.) Σερρών, Πιερίας, Λακωνίας, Κω και Θεσπρωτίας, με την υποστήριξη τού Ινστιτούτου Αστρονομίας Αστροφυσικής Διαστημικών Εφαρμογών και Τηλεπισκόπησης (Ι.Α.Α.Δ.Ε.Τ.) τού Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών (Ε.Α.Α.), τού Υπουργείου Παιδείας Έρευνας και Θρησκευμάτων και τής Πανελλήνιας Ένωσης Υπεύθυνων Ε.Κ.Φ.Ε. (ΠΑΝΕΚΦΕ), έχει κύριο στόχο την προσέλκυση τού ενδιαφέροντος των μαθητών μέσω τής ανάδειξης τής αξίας τού πειράματος και των βιωματικών και ομαδοσυνεργατικών εκπαιδευτικών τεχνικών. Στη δράση συμμετείχαν ομάδες μαθητών από 850 σχολεία από όλη την Ελλάδα, οι οποίες έκαναν μετρήσεις με την καθοδήγηση των καθηγητών τους και απόλαυσαν μια δραστηριότητα εξαιρετικού ενδιαφέροντος μέσω ανταλλαγής δεδομένων και διαθεματικής προσέγγισης. Κατά τη διαδικασία των παρατηρήσεων, των μετρήσεων και των υπολογισμών, οι μαθητές ασχοληθήκαν με γνωστικές διαδικασίες αρκετών σχολικών μαθημάτων, όπως είναι η Φυσική, η Γεωγραφία, τα Μαθηματικά, η Πληροφορική κ.λπ.

Τις μετρήσεις μπορείτε να δείτε πατώντας εδώ.

Λίγα λόγια για το πείραμα τού Ερατοσθένη
Ο Ερατοσθένης (3ος π.Χ. αιώνας) ήταν διευθυντής τής μεγάλης Βιβλιοθήκης της Αλεξάνδρειας, όπου σε έναν πάπυρο διάβασε ότι το μεσημέρι τής 21ης Ιουνίου (θερινό ηλιοστάσιο) στα νότια όρια τής πόλης Συήνη (Ασσουάν) οι κατακόρυφοι στύλοι δεν ρίχνουν καθόλου σκιά και ο Ήλιος καθρεφτίζεται ακριβώς στον πυθμένα ενός πηγαδιού (δηλαδή, βρίσκεται στο Ζενίθ τού τόπου).
Ως επιστήμονας, λοιπόν, ο Ερατοσθένης διερωτήθηκε εάν συμβαίνει το ίδιο ταυτόχρονα και σε μια άλλη πόλη, π.χ. στην Αλεξάνδρεια. Όμως στην Αλεξάνδρεια, κατά την ίδια ημέρα και ώρα, οι κατακόρυφοι στύλοι έριχναν σκιά.
Αν η Γη ήταν επίπεδη, οι κατακόρυφοι στύλοι στις δυο πόλεις θα ήταν παράλληλοι και θα έπρεπε και οι δύο να ρίχνουν σκιά. Αφού, λοιπόν, αυτό δεν είναι αλήθεια, τι μπορεί να συμβαίνει; Την απάντηση έδωσε ο Ερατοσθένης υποστηρίζοντας ότι η επιφάνεια τής Γης δεν είναι επίπεδη αλλά σφαιρική. Αυτό το συμπέρασμα είναι, προφανώς, θεμελιώδους σημασίας και επιπλέον επέτρεψε στον Ερατοσθένη να προσδιορίσει την ακτίνα και το μήκος τής περιφέρειας τής Γης. Πραγματικά, από το μήκος τής σκιάς υπολογίζεται αμέσως η διαφορά των γεωγραφικών πλατών των δύο πόλεων, ίση περίπου με 7 μοίρες. Επειδή η απόσταση των δύο πόλεων ήταν γνωστή από αφηγήσεις βηματιστών και ίση περίπου με 800 χλμ. (φημολογείται ότι ο Ερατοσθένης μίσθωσε βηματιστές για τη μέτρησή της), η περιφέρεια τής Γης υπολογίστηκε ίση με 40.000 χλμ.
Αυτή είναι η σωστή απάντηση και ο Ερατοσθένης την έδωσε χρησιμοποιώντας ως μόνα εργαλεία ράβδους, μάτια, πόδια, μυαλό με απλότητα σκέψης και επινοητικότητα. Το λάθος στον υπολογισμό ήταν μόνο 2%, ένα πραγματικά αξιοσημείωτο επίτευγμα για περίπου πριν από 2,5 χιλιετίες. Άρα, ο Ερατοσθένης ήταν ο πρώτος άνθρωπος που μέτρησε τις διαστάσεις τού πλανήτη Γη, γι' αυτό και θεωρείται δημιουργός τής μαθηματικής γεωγραφίας.
Η 20ή Μαρτίου (εαρινή ισημερία) και η 23η Σεπτεμβρίου (φθινοπωρινή ισημερία) μπορεί να χαρακτηριστούν ως η αρχή τής Άνοιξης και τού Φθινοπώρου αντίστοιχα. Στις συγκεκριμένες ημερομηνίες ο Ήλιος βρίσκεται ακριβώς πάνω από τον ισημερινό τής Γης, με αποτέλεσμα η νύχτα και η μέρα να έχουν ίση διάρκεια σε οποιοδήποτε σημείο τής γήινης επιφάνειας.
Τις ημέρες αυτές είναι μια καλή ευκαιρία να επαναλάβουν οι μαθητές το πείραμα τού Ερατοσθένη επειδή γνωρίζουμε τον τόπο που ο Ήλιος ρίχνει τις ακτίνες του κατακόρυφα.

• 
•