Η καθηγήτρια των Πολιτικών και Οικονομικών Επιστημών του Β΄ Αρσακείου Λυκείου Ψυχικού, Δρ Δήμητρα Χατζηαγγελάκη, κατά το Β΄εξάμηνο. εφάρμοσε την Διαλογική Μέθοδο, στο μάθημα της Πολιτικής Παιδείας της Α΄Λυκείου.
Η «Διαλογική Μέθοδος» αποτελεί μια νέα διδακτική μέθοδο που απευθύνεται στους εκπαιδευτικούς και αφορά στη διαδικασία της διδακτικής πράξης. Σύμφωνα με τη μέθοδο αυτή, ο καθηγητής παραχωρεί τη θέση του στον/στην μαθητη/τρια μέσα στη σχολική τάξη δίδοντάς του/της το δικαίωμα να διδάξει ο/η ίδιος/α το περιεχόμενο του μαθήματος, μετά από ατομική ή ομαδική προετοιμασία, αναπτύσσοντας συγχρόνως την προσωπική του άποψη και δημιουργώντας έναν εποικοδομητικό διάλογο με τους/τις μαθητές/τριες, καθώς και με τον «καθηγητή-μαθητή». Απαραίτητη προϋπόθεση για την επιτυχή πραγματοποίηση της μεθόδου αποτελεί ο ίδιος ο καθηγητής, ο οποίος καλείται να έχει αναπτύξει την αντίληψή του και την «κοινωνικότητά» του ώστε να δύναται να ενεργεί ως «κοινωνικός Λειτουργός».
Γενικός σκοπός της Νέας Διδακτικής Μεθόδου είναι η προσωπική και κοινωνική ανά-πτυξη του/της μαθητή/τριας.
Τα στάδια εφαρμογής της Διδακτικής Μεθόδου είναι τα εξής:
1. Ο καθηγητής προετοιμάζει μια σειρά ερωτήσεων σχετικά με την ενότητα του μαθήματος που πρόκειται να παραδώσουν οι μαθητές/τριες στην παρούσα ή στην επόμενη διδακτική διαδικασία.
2. Γνωστοποιεί στους/στις μαθητές/τριες το συγκεκριμένο κεφάλαιο του μαθήματος που πρόκειται να διδαχθεί στη προσεχή συνεδρία. Κατανέμει τη θεματική αυτή σε υπο-ενότητες και αναθέτει στους/στις μαθητές/τριες να προβούν σε έρευνα ατομική ή ομαδική σχετικά με το θέμα που έχει αναλάβει ο καθένας να διδάξει.
Σε περίπτωση που το περιεχόμενο της ενότητας είναι ήδη γνωστό στους/στις μαθητές/τριες, ο καθηγητής εφαρμόζει άμεσα την ίδια μέθοδο στη διδακτική πράξη.
3. Και στις δύο περιπτώσεις, στην αρχή της διδακτικής διαδικασίας, ο καθηγητής αναφέρεται για δέκα λεπτά (10΄) στις έννοιες-κόμβους του μαθήματος.
4. Στη συνέχεια, ένας/μία μαθητής/τρια παίρνει τη θέση του καθηγητή μέσα στην τάξη και απαντά στις ερωτήσεις που έχει προετοιμάσει γι’ αυτόν ο καθηγητής. Με τον τρό-πο αυτό παραδίδει το θέμα που έχει ερευνήσει ή που κατά ένα μέρος γνωρίζει από άλλα επιστημονικά αντικείμενα, εκφράζοντας την προσωπική του θεώρηση σχετικά με αυ¬τό. Ταυτόχρονα, ο καθηγητής παίρνει τη θέση του μαθητή-καθηγητή και κάθεται στη θέση του (στο θρανίο του). Ο μαθητής-καθηγητής πραγματοποιεί δηλαδή τη διδασκαλία μέσα από έναν διάλογο με τον καθηγητή –απαντώντας στα ερωτήματα που τού θέτει– και με τους υπόλοιπους μαθητές της τάξης, εφόσον αρχικά συνδιαλλέγεται με τον καθηγητή και στη συνέχεια με τους/τις μαθητές/τριες, τους οποίους ρωτά αν έχουν κάποια διαφορετική άποψη σε σχέση με τη δική τους για το θέμα. Έτσι, αναπτύσσεται δημιουργικός διάλογος μέσω της ανταλλαγής διαφορετικών απόψεων.
5. Κατόπιν ο/η επόμενος/η μαθητής/τρια ανεβαίνει στη διδακτική σκηνή και επαναλαμβάνεται η ίδια διαδικασία. Ο καθηγητής, ιδιοποιείται τον ρόλο του μαθητή και κάθεται στο θρανίο του τελευταίου.
Στη συγκεκριμένη μορφή εκπαίδευσης, πρώτα από όλα, δίνουμε χρόνο στους μαθητές να εκφράσουν την προσωπική τους εκδοχή, να αναπτύξουν τη δική τους αντίληψη για το αντικείμενο μάθησης, τούς αφήνουμε να αναλάβουν πρωτοβουλίες κατά τη διάρκεια της εκπαιδευτικής διαδικασίας, ώστε ο λόγος τους όχι απλώς να συμπεριλαμβάνεται μέσα στο μάθημα αλλά να κυριαρχεί, με αποτέλεσμα ο νέος να νοιώθει ότι αποτελεί το επίκεντρο της διδακτικής διαδικασίας, έχοντας το δικαίωμα να εκφράζει αναλυτικά τις ιδέες του, τις σκέψεις του, τα πιστεύω του, παίρνοντας τη θέση του εκπαιδευτικού. Και αυτό αποτελεί το κύριο μέρος του μαθήματος, αφού ο καθηγητής έχει αναφερθεί αρχικά στο αντικείμενο μελέτης. Ο εκπαιδευτικός δεν διοικεί, αλλά συμπαραστέκεται στον κάθε μαθητή ξεχωριστά και σε όλους μαζί ως τάξη, προσανατολίζοντας τη διδακτική διαδικασία σε έναν διάλογο, ο οποίος συνιστά το περιεχόμενο και την ουσία της διδακτκής πράξης.
Διαδικασία εφαρμογής στο σχολικό πρόγραμμα
Για να γίνει απόλυτα κατανοητή η παρούσα δράση, θα αναφέρουμε ως παράδειγμα την εφαρμογή της συγκεκριμένης μεθόδου σε μια συνεδρία του μαθήματος: «Πολιτική Παιδεία», μάθημα της Α΄ τάξης του Γενικού Λυκείου, η οποία μάλιστα έχει μαγνητοσκοπηθεί. Στόχος μας είναι να παραδώσουμε την υποενότητα, που αναφέρεται στα Μέσα Μαζικής Επικοινωνίας (ΜΜΕ).
Αρχικά, αναφερόμαστε για 10 λεπτά (10΄) στην έννοια των Μέσων Μαζικής Επικοινωνίας, στις επιδράσεις που ασκούν στην κοινωνία, στην πολιτική και στην οικονομία. Γενικότερα, τονίζουμε τον σημαντικό ρόλο που διαδραματίζουν τα ΜΜΕ στη σύγχρονη εποχή και κατόπιν θέτουμε ερωτήματα σχετικά με το θέμα στους μαθητές, ώστε να σκεφτούν και να προβληματιστούν. Ορισμένα ερωτήματα, τα οποία θα μπορούσαν να απαντήσουν οι μαθητές χωρίς προηγούμενη έρευνα ή προετοιμασία, λόγω της ήδη αποκτηθείσας γνώσης του θέματος από άλλα επιστημονικά αντικείμενα, είναι τα εξής παρακάτω:
1. Πώς αντιλαμβάνεστε την έννοια της «επικοινωνίας» στη σύγχρονη εποχή; Πώς θα θέλατε να πραγματοποιείται η επικοινωνία;
2. Τι είναι τα ΜΜΕ και ποιες λειτουργίες επιτελούν στη σύγχρονη εποχή; Ποιες λειτουργίες θα θέλατε εσείς να επιτελούν τα ΜΜΕ;
3. Ποιες είναι, κατά τη γνώμη σας, οι θετικές κοινωνικές επιδράσεις των ΜΜΕ στη σύγχρονη εποχή; Πώς θα θέλατε να τις μελετήσετε;
4. Ποιοι κίνδυνοι ελλοχεύουν από τις επιδράσεις των ΜΜΕ στη σύγχρονη εποχή, κατά την προσωπική σας άποψη;
5. Με ποιο τρόπο θα μπορούσατε να ελαχιστοποιήσετε ή να εξαλείψετε τους συγκεκρι-μένους κινδύνους;
6. Πώς αντιλαμβάνεστε την έννοια της Μαζικής Επικοινωνίας στη σύγχρονη εποχή; Ποια είναι, κατά τη γνώμη σας, τα θετικά και τα αρνητικά χαρακτηριστικά της;
7. Η εξουσία ελέγχει, κατά την γνώμη σας, τα ΜΜΕ; Αν ναι, με ποιο τρόπο;
8. Πιστεύετε ότι τα ΜΜΕ ελέγχουν την κρατική εξουσία; Αν ναι, υπάρχει αντικειμενικότητα ή σκοπιμότητα; Αναπτύξτε την άποψή σας. Ποιος θα επιθυμούσατε να είναι ο ρόλος των ΜΜΕ στη σύγχρονη εποχή;
9. Πιστεύετε ότι η Τηλεόραση κατασκευάζει μια «νέα εικονική πραγματικότητα», η οποία δημιουργεί πρότυπα, επηρεάζει και καθοδηγεί συμπεριφορές; Αν ναι, πώς πιστεύετε ότι ο σύγχρονος άνθρωπος θα μπορούσε να το αντιμετωπίσει;
10. Πώς αντιλαμβάνεστε τη σχέση των ΜΜΕ με την πολιτική, την οικονομία και τον πολιτισμό;
Στη συνέχεια, ένας-ένας από τους/τις εκπαιδευόμενους/ες μαθητές/τριες παίρνει τη θέση του εκπαιδευτικού στην τάξη και απαντά σε ένα ή περισσότερα ερωτήματά του, εκ-φράζοντας μέσω της κριτικής του σκέψης, την προσωπική του άποψη προς το σύνολο των μαθητών της τάξης, αναπτύσσοντας αρχικά διάλογο με τον καθηγητή και στη συνέχεια με τους υπόλοιπους έφηβους-μαθητές. Ο εκπαιδευτικός παρακολουθεί τη διαδικασία σαν να ήταν συμμαθητής τους, συμμετέχοντας ενίοτε και ο ίδιος ως μαθητής, καθήμενος στη θέση του μαθητή που υποδύεται τον «καθηγητή» της τάξης.
Τα αποτελέσματα της Διαλογικής Μεθόδου συνοψίζονται στα εξής: Γνώση μιας καινοτόμου διδακτικής μεθόδου - Συμπαράσταση - Αναγνώριση - Δημιουργική Μάθηση - Γνωστική ανάπτυξη - Αυτοπεποίθηση - Αυτενέργεια - Ηγετική ικανότητα - Αυτοπεποίθηση - Αυτονομία - Υπευθυνότητα - Σοβαρότητα - Επιμέλεια - Κριτική σκέψη - Συγκινησιακή άνθηση και δυναμική - Πνευματική άσκηση - Ελεύθερος λόγος - Επικοινωνία με μελλοντική προοπτική - Συνεργασία - Ευελιξία - Απο-φασιστικότητα - Κοινωνικοποίηση και Περιβαλλοντική Ευαισθητοποίηση, Ανάπτυξη Αντίληψης και Νοημοσύνης! Με αυτές τις λέξεις διατυπώνεται η τεράστια ωφέλεια που αποκομίζουν οι μαθητές από τη συγκεκριμένη διδακτική μέθοδο.
Διαλογική μέθοδος