Αθήνα, 16 Νοεμβρίου 1973
Ωραία παιδιά με τα μεγάλα μάτια σαν εκκλησίες χωρίς στασίδια,
ωραία παιδιά, δικά μας, με τη μεγάλη θλίψη των αντρείων,
αψήφιστοι, όρθιοι στα προπύλαια, στον πέτρινο αέρα,
έτοιμο χέρι, έτοιμο μάτι, -πώς μεγαλώνει
το μπόι, το βήμα κι η παλάμη του ανθρώπου-
17 Νοεμβρίου
Βαρειά σιωπή, διάτρητη απ’ τους πυροβολισμούς· πικρή πολιτεία,
αίμα, φωτιά, η πεσμένη πόρτα, ο καπνός, (…) το ξύδι-
ποιος θα πεί: π ε ρ ι μ έ ν ω μες απ’ το μέσα μαύρο;
μικροί σκοινοβάτες με τα μεγάλα παπούτσια
μ’ έναν επίδεσμο φωτιά στο κούτελο· κόκκινο σύρμα, κόκκινο
πουλί.
και το μοναχικό σκυλί στ’ αποκλεισμένα προάστια
ενώ χαράζει η χλωμότερη μέρα πίσω απ’ τα καπνισμένα αγάλματα
κι ακούγεται ακόμη η τελευταία κραυγή διαλυμένη στις λεωφόρους
πάνω απ’ τα τανκς, μέσα στους σκόρπιους πυροβολισμούς,
π ώ ς μ π ο ρ ε ί τ ε λ ο ι π ό ν ν α κ ο ι μ ά σ τ ε;
π ώ ς μ π ο ρ ε ί τ ε λ ο ι π ό ν ν α κ ο ι μ ά σ τ ε;
[Γ. Ρίτσου, Ημερολόγιο μιας εβδομάδας (απόσπασμα)]

Πενήντα έξι ώρες ελευθερίας έζησαν τα παιδιά του Πολυτεχνείου. Από τις επτά το απόγευμα της 14/11/1973 έως τις τρεις τα ξημερώματα της 17/11/1973, μέσα και έξω από το Πολυτεχνείο, η Ελλάδα συγκλονιζόταν στον άξονα Πατησίων – Χαυτεία – Σταδίου.
«Ανήκαν -τότε- σε μια γενιά που σε όλο τον κόσμο σημαδεύτηκε από μια διάθεση ρήξης(…) Στην Ευρώπη, γαλλικός Μάης και αντίστοιχες εξεγέρσεις σε Γερμανία και Ιταλία. Στην Ελλάδα τα γεγονότα παίρνουν κάπως διαφορετική τροπή. Αιτία, η ύπαρξη της δικτατορίας και η κοινωνική και πολιτική καθυστέρηση. Είναι η εποχή της αυθαιρεσίας, του φόβου(…) Η μακριά νύχτα της βαρβαρότητας. Η εξέγερση με περισσή «αρετήν και τόλμην». Κοινός παρανομαστής παντού: η επιλογή της ουτοπίας απέναντι στο ρεαλισμό…» [απόσπασμα από άρθρο του Μιχ. Σαμπατακάκη, φοιτητή της Οδοντιατρικής τον Νοέμβριο του 1973]
Κεντρικό σύνθημα· «Ψωμί – Παιδεία – Ελευθερία»: τρεις λέξεις σε μιαν αξεδιάλυτη ενότητα, αποτυπώνουν δικαιώματα ενώ η καθεμιά αποτελεί προαπαιτούμενα για να κατακτηθεί η επόμενη.
ψωμί παιδεία [όχι εκπαίδευση αλλά στο εύρος που οδηγεί στη διάπλαση της ολοκληρωμένης, της ολόπλευρα καλλιεργημένης προσωπικότητας· το ιδεώδες στο οποίο τείνει και οφείλει να τείνει ο άνθρωπος σε όλη τη ζωή του και σε κάθε εποχή] ελευθερία [υπέρτατο δικαίωμα που, μέσα από την αέναη δυναμική του, απαιτεί διαρκή εγρήγορση· δεν θεωρείται ποτέ αυτονόητο και κεκτημένο].
Ξεκινώντας
δίχως τουφέκι σπαθί μονάχα με τον ήλιο
στο μέτωπο λάμπετε τόσο ψηλά
που η ποίηση θα μείνει χρεώστης σας.

Υπήρξατε ήρωες και ποιητές μαζί. Είστε το ποίημα.

Απλώνοντας το χέρι μου δεν φτάνει ως εκεί
που ωραία λουλούδια σε υψηλό λειμώνα τις μορφές σας
λιτανεύει ο αέρας της αρετής. Ω παιδιά μου

μπροστά σ’ αυτό το Ποίημα μετράει μόνο η σιωπή.
[Ν. Βρεττάκου, Μικρός Τύμβος (17 Νοεμβρίου 1973)]

Τα γεγονότα του Νοεμβρίου του 1973 στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο είναι εύκολο να τα αναζητήσει καθένας σε ιστορικά βιβλία, εφημερίδες της εποχής, ντοκιμαντέρ, συνεντεύξεις προσώπων που διαδραμάτισαν κάποιο μικρό ή σπουδαιότερο ρόλο σε αυτά μελετώντας τα μέσα από το φίλτρο της χρονικής απόστασης, της κριτικής προσέγγισης…
17 Νοεμβρίου 1973 – 17 Νοεμβρίου 2020
Λέξεις – εικόνες – πρόσωπα – γεγονότα δίνουν το στίγμα της κάθε ημερομηνίας ΟΜΩΣ ο κίνδυνος που ελλοχεύει ειδικά εφέτος, υπό τις τρέχουσες δύσκολες συνθήκες είναι ένας: καθώς τείνουμε να πιστέψουμε ότι η κάθε καινούργια μέρα εξομοιώνεται με τις προηγούμενες και οι αριθμοί, τα στατιστικά δεδομένα, τα οικονομικά επακόλουθα και λέξεις όπως κρούσματα, θάνατοι, καραντίνα … φυλακίζουν τις ώρες και τις μέρες μας σε ένα γκρίζο κελί, κινδυνεύουμε να ξεχάσουμε ότι κάποιες μέρες στο εγγύς ή και στο απώτερο παρελθόν φώτισαν την ιστορική πορεία, την πολιτιστική εξέλιξη, μετατράπηκαν σε ορόσημα και μας οδήγησαν πιο κοντά στην κατάκτηση της ελευθερίας μας σε βάση ουσιαστική και πραγματική.
Αποτελεί χρέος δικό μας τόσο απέναντι στους νέους, τους γνωστούς και άγνωστους πρωταγωνιστές του Νοέμβρη του 1973 όσο και απέναντι στα παιδιά μας, φυσικά και πνευματικά να αναδείξουμε το ιστορικό βάρος εκείνων των ημερών όχι μόνο για όσα ακολούθησαν τους επόμενους μήνες αλλά και για όσα σημάδεψαν τα επόμενα χρόνια.

Θα ΄ρχεται η Άνοιξη στον τύμβο της νιότης σας
να σκορπά λουλούδια και χαμόγελα
θα ‘ρχεται ο ήλιος βασιλεύοντας
να τον στεφανώνει με τις πορφύρες του
θα ‘ρχεται η αυγή με τ’ αργυρά της δάκρυα
κι η Πούλια με τ’ ασήμια της
Κι η νύχτα θα παίρνει τη φωνή σας
«Εδώ Πολυτεχνείο…»
και θα την εξακοντίζει στ’ ακρούρανα
των αιώνων
[Γ. Μολυβιάτη, Στους νέους Ιερολοχίτες]

Μαρία Θεοδωρέλου
Διευθύντρια
του
Αρσακείου Γενικού Λυκείου Ψυχικού

Πολυτεχνείο