"…κράτιστοι δ' ἂν τὴν ψυχὴν δικαίως κριθεῖεν οἱ τά τε δεινὰ καὶ ἡδέα σαφέστατα γιγνώσκοντες καὶ διὰ ταῦτα μὴ ἀποτρεπόμενοι ἐκ τῶν κινδύνων…" [Θουκυδίδου, Περικλέους Επιτάφιος 40]

• Προλεγόμενα Γεωργίου Τερτσέτη στα Απομνημονεύματα του Θ. Κολοκοτρώνη.
«Αφού χαλιόντας η Κωνσταντινούπολις επυκνώθη ολούθε το σκοτάδι της δουλείας, συνέβη εις την ελληνικήν φυλήν, ό,τι συμβαίνει την νύκτα εις τον κόσμο, που η ώρα η πλέον σκοτεινή, η πλέον θαμπή της νυχτός είναι η ώρα που σιμώνει το φως της ημέρας.»
Αυτό το φως γεννήθηκε και θέριεψε μέσα από τη σκέψη των Νεοελλήνων Διαφωτιστών.

• Από τον λόγο που εκφώνησε στην Πνύκα ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης
«Εις αυτήν την δυστυχισμένη κατάσταση μερικοί από τους φυγάδες γραμματισμένους εμετάφραζαν και έστελναν εις την Ελλάδα βιβλία και εις αυτούς πρέπει να χρωστούμε ευγνωμοσύνη, διότι ευθύς οπού κανένας άνθρωπος από το λαό εμάνθανεν τα κοινά γράμματα, εδιάβαζεν αυτά τα βιβλίλα, και έβλεπε ποίους είχαμε προγόνους , τι έκαμεν ο Θεμιστοκλής, ο Αριστείδης, και άλλοι πολλοί παλαιοί μας, και εβλέπαμε και εις ποίαν κατάσταση ευρισκόμεθα τότε. Όθεν μας ήλθεν εις το νου να τους μιμηθούμε, και να γίνομε ευτυχέστεροι.»
Η επιβεβαίωση της απόφασης των Ελλήνων ήρθε με τον μαρτυρικό θάνατο του Ρήγα και των συντρόφων του.
Το έργο του συνέχισε η Φιλική Εταιρεία, που συνέστησαν με επαναστατικό ενθουσιασμό τρεις Έλληνες έμποροι στην Οδησσό της Ρωσίας, ο Νικόλαος Σκουφάς, ο Αθανάσιος Τσακάλωφ και ο Εμμανουήλ Ξάνθος. Κάτω από το άγρυπνο εχθρικό μάτι της Ιεράς Συμμαχίας, τόλμησαν να εκπονήσουν συνωμοτικό σχέδιο εκκίνησης του ένοπλου αγώνα, να συγκεντρώσουν κεφάλαια και να μυήσουν στην οργάνωσή τους όσους φλέγονταν από τον πόθο για την ανάσταση του Γένους. Αίτημά τους ήταν η θεμελίωση ενός ανεξάρτητου κράτους βασισμένου τόσο στις εθνικές παραδόσεις όσο και στις αρχές της ισοπολιτείας και της ελευθερίας.

• Απόσπασμα από τον Όρκο των Φιλικών
«Ορκίζομαι εις Σε, ω ιερά πλην τρισάθλια Πατρίς!
Ορκίζομαι εις τας πολυχρονίους βασάνους Σου. Ορκίζομαι εις τα πικρά δάκρυα τα οποία τόσους αιώνας έχυσαν και χύνουν τα ταλαίπωρα τέκνα Σου, εις τα ίδια μου δάκρυα, χυνόμενα κατά ταύτην την στιγμήν, και εις την μέλλουσαν ελευθερίαν των ομογενών μου ότι αφιερώνομαι όλως εις Σε. Εις το εξής συ θέλεις είσαι η αιτία και ο σκοπός των διαλογισμών μου. Το όνομά σου ο οδηγός των πράξεών μου, και η ευτυχία Σου η ανταμοιβή των κόπων μου.»
Η Φιλική Εταιρεία, η Εκκλησία με την ανεκτίμητη συμβολή της στη διατήρηση της γλώσσας και της εθνικής οντότητας των Ελλήνων, αλλά και οι κλέφτες και οι αρματολοί με τον ένοπλο αγώνα τους αποτέλεσαν τη δύναμη κρούσης κατά του κατακτητή.

1821:ο χρόνος, ο πόθος της λευτεριάς, η πίστη στο δίκαιο του Αγώνα καθιερώνουν τις μορφές και καθαγιάζουν τους τόπους
Αλέξανδρος Υψηλάντης, Παλαιών Πατρών Γερμανός, Ζαϊμης, κάθε Έλληνας, Διάκος, Κολοκοτρώνης, Πατριάρχης Γρηγόριος ο Ε΄, Μπότσαρης, Μαντώ, Λασκαρίνα, κάθε Ελληνίδα, Κανάρης, Μιαούλης, Καραϊσκάκης, Παπαφλέσσας, κάθε Έλληνας κάθε Ελληνίδα…
Ιάσιο, Αγ. Λαύρα, Αλαμάνα, Γραβιά, Βαλτέτσι, Τριπολιτσά, Δερβενάκια, Κεφαλόβρυσο, Χίος Κάσος Ψαρά, Μανιάκι, Αράχωβα, Μεσολόγγι.

Κι αν ο Στρατηγός Μακρυγιάννης αναφωνεί: «Πατρίς, να μακαρίζεις γενικώς όλους τους Έλληνας, ότι εθυσιάστηκαν δια σένα, να σ’ αναστήσουνε, να ξαναειπωθείς άλλη μίαν φορά ελεύθερη πατρίδα, όπου ήσουνε χαμένη και σβησμένη από τον κατάλογο των εθνών.»

Κι αν ο Διον. Σολωμός βγάζει τρυφερό παράπονο αλλά και θυμό όταν γράφει:
«Δυστυχισμένε μου λαέ, καλέ κι αγαπημένε, πάντοτ’ ευκολοπίστευτε και πάντα προδομένε».
Κι αν οι ηγέτες των Μεγάλων επονομαζόμενων Δυνάμεων του πλανήτη βλέπουν στην ελληνική επανάσταση την απειλή για τις δικές τους βλέψεις, και όχι τον αγώνα ενός λαού για τα δίκαιά του, εμφανίζονται στο πλευρό των αγωνιζόμενων Ελλήνων, προερχόμενοι από τα ξένα κράτη, οι Φιλέλληνες.

Υπάρχει ο ποιητικός λόγος του Γερμανού Wilhelm Muller

«Χωρίς την ελευθερία τι θα ήσουν, Ελλάς;
Χωρίς εσέ, Ελλάς, τι θα ήταν ο κόσμος;

Ελάτε λαοί όλων των ζωνών της γης,
ιδέτε το στήθος που σας βύζαξε
το καθαρό γάλα της σοφίας
πρέπει οι βάρβαροι να το κατασπαράξουν;
Ιδέτε τη φλόγα που σας ζέστανε ως τα τρίσβαθα της ψυχής
για να νοιώσετε τι είστε,
τι θέλετε,
τι πρέπει να γίνετε,
την υψηλή ευγένεια του ανθρωπισμού σας,
την ελευθερία σας
πρέπει οι βάρβαροι να τη σβήσουν;
δόστε χέρι να γίνη ελεύθερη
εκείνη που σας έκαμε όλους ελεύθερους».


του Αμερικανού Fitz – Greene Halleck

«Μες στις φωνές, τα βογκητά, και τα χτυπήματα με το γιαταγάνι,
Με τις θανατηφόρες βολές να πέφτουν πυκνές και γρήγορες
Σαν αστραπές από το σύννεφο στο βουνό,
Και άκουσε, με φωνή σαν τρομπέτα δυνατή,
Τον Μπότσαρη να ενθαρρύνει τον στρατό του:
«Χτυπάτε! – μέχρι να σβήσει κι ο τελευταίος οπλισμένος εχθρός.
Χτυπάτε! – υπέρ βωμών και εστιών.»



Υπάρχει ο σπαρακτικός ποιητικός λόγος του Victor Hugo όταν παρουσιάζει το μικρό Ελληνόπουλο στα χαλάσματα του κάστρου της Χίου.

Υπάρχει ο δυναμισμός του Ελβετού τραπεζίτη Ιωάννη Γαβριήλ Εϋνάρδου που κατηύθυνε και συντόνιζε όλη την ευρωπ. φιλελληνική κίνηση, διέθεσε τεράστια ποσά από την προσωπική του περιουσία, έστελνε εγκυκλίους σε όλα τα φιλελληνικά κομιτάτα της Ευρώπης, κατατόπιζε την κοινή γνώμη, υποστήριζε τα ελληνικά αιτήματα στις διάφορες ευρωπ. αυλές.
Υπάρχει η καταγγελτική πρόθεση στα βίαια χρώματα και στη μανία του χρωστήρα του Eugène Delacroix, όταν φιλοτεχνούσε τις σφαγές της Χίου κι έδινε μια γροθιά στο στομάχι του κάθε εφησυχασμένου Ευρωπαίου αλλά υπάρχει και ο ανείπωτος θαυμασμός στο μεγαλείο, την υπερηφάνεια, την αλήθεια τον χρωστήρα του όταν ζωγραφίζει την Ελλάδα στα ερείπια του Μεσολογγίου.


Αναζητώντας το καθρέφτισμα των χρόνων εκείνων, της Επανάστασης του ’21 στους καιρούς μας στεκόμαστε με σεβασμό μπροστά σε ένα πολυδιάστατο μάθημα:
• Στον όρκο της Φιλικής Εταιρείας, στον όρκο με τον οποίο ο κάθε αγωνιστής δεσμεύεται: «Ορκίζομαι να συμβουλεύω και να συντρέχω τον ασθενή, τον δυστυχή και τον αδύνατον» και βεβαιώνει την πίστη του στον «άνθρωπο».
• Στον λόγο του Κολοκοτρώνη και την προτροπή του προς τους νέους: «Να δοθήτε εις τα σπουδάς σας, και καλλίτερα να κοπιάσετε ολίγον δύο και τρεις χρόνους, καινα ζήσετε ελεύθεροι εις το επίλοιπο της ζωής σας, παρά να περάσετε τεσσάρους πέντε χρόνους τη νεότητά σας, και να μείνετε αγράμματοι. Να σκλαβωθήτε εις τα γράμματά σας. Η προκοπή σας και η μάθησή σας να μην γίνει σκερπάνι μόνο δια το άτομό σας, αλλά και να κοιτάζει το καλό της Κοινότητος, και μέσα εις το καλό αυτό ευρίσκετε και το δικό σας» που κραυγάζει την πίστη του στην «παιδεία».
• Μάθαμε για την σημασία του αγώνα και της δοτικότητας όταν το άτομο, υπερνικά το εγώ και αναβαπτισμένο στην κολυμβήθρα της συλλογικής συνείδησης αίρεται στη σφαίρα του ήρωα ή του ευεργέτη.
• Μάθαμε για το μεγαλείο της ανθρώπινης ψυχής όπως αυτό αναδεικνύεται όταν ένας άνθρωπος, ακόμη κι όταν έχει χάσει τα πάντα, βρίσκει τη δύναμη να γίνει καλύτερος μέσα από την παραμυθία της προσφοράς.
• Μάθαμε για την αξία του αδιάκοπα αγωνιζόμενου ανθρώπου, αυτού που κοιτάζει πάντα ψηλά και περήφανα, υπηρετώντας με πάθος τον άνθρωπο και τα ιδανικά του αλλά και του ανθρώπου που γνωρίζει τα όρια, που χρησιμοποιεί κάθε φορά στον αγώνα του τα σωστά όπλα: όταν πρέπει το σπαθί κι όταν πρέπει τη γραφίδα και τη δύναμη του λόγου.
Κρατάμε φυλαχτό ακριβό στην ψυχή μας την αγάπη στην Ελλάδα μας όπως αποτυπώνεται στον ποιητικό λόγο του Νικηφόρου Βρεττάκου:
«Είναι εύνοια θεία να γεννιέται κανείς, έστω κι ως ένας θάμνος στο χώμα σου».

Μαρία Θεοδωρέλου
Διευθύντρια
του
Αρσακείου Γενικού Λυκείου Ψυχικού
(Κλασικού)